________________
૭૦
ખાઈ (નિરાંતની શિષ્યા), જતીબાઈ, નાનીબાઈ, રતનબાઈ આદિ અગિયારેક સ્ત્રી કવિયત્રીઓ થઈ ગઈ છે. આપણા લેાકસાહિત્ય અને નીચલા ભાવિક થરની જીવતી રહેલી ભજનવાણીમાં પણ સ્ત્રીએ તા સારા એવા કાળા છે. વૈષ્ણવસ પ્રદાયના ભક્તકવિ અને ગુજરાતી સાહિત્યનેા ‘બાયરન’ દયારામ (ઈ. સ. ૧૭૭૭-૧૮પર) મધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્યના છેલ્લા પ્રતિનિધિ તરીકે જાણીતે છે. આમ આખાયે આ દાઢક સૈકાતા ગાળેા મુખ્યત્વે વાર્તાઓ અને પ્રેમભક્તિ કવિતાના અર્થાત્ ભક્તિપદેોને સમય છે. સવાદસાહિત્ય પણ તેમાં સારા પ્રમાણમાં ખેડાયું છે. ૫ દરમા શતકથી શરૂ થયેલી એ અનેાખી શૈલી મધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્યના અંત સુધી સારા પ્રમાણમાં પ્રચલિત રહી છે.
દોઢેક શતકના આ ગાળાની જૈનધારામાં થયેલા કુલ ૨૯૭ જૈન ગુજરાતી કવિએએ જૂની પ્રણાલિકાનું જૈન ગુજરાતી સાહિત્ય પણ સારા પ્રમાણમાં ખેડયું છે. એ કવિએ પૈકી તેમવિજય, દેવચંદ્ર, અમર – અમરવિજય, જતમલ, રાયચંદ (૩), દીવિજય, જ્ઞાનસાર, ઉત્તમવિજય (૩), પદ્મવિજય (૩) અને ઉ. વીરવિજય એ દશ ઉત્તમ કેટિના વચ્ચે છે. તેમાંયે સાહિત્યગુણ તેમ જ વિપુલતાની દૃષ્ટિએ તેમવિજય, દેવચંદ્ર, પદ્મવિજય અને ઉપાધ્યાય વીરવિજય મોખરે હાઈ શામળ – દયારામના એ ટેક સૈકાના ગાળાને જૈન ગુજરાતીધારા પુરતા ‘તેમ-દેવ-પદ્મ-વીર યુગ' તરીકે એળખાવી શકાય. એ યુગમાં અડતાલીસેક જૈન ગુજરાતી ગૃહસ્થ કવિએ પણ થઈ ગયા છે. આ ગાળાના શ્રેષ્ઠ ગુજરાતી વાર્તા કવિ શામળદાસ ઉપર તેના જૈન પુરેણામીએ નયસુંદર, સમયસુંદર અને ઋષભદાસ આદિનું ન્યૂનાધિક ઋણ જણાઈ આવે છે. વાર્તાસાહિત્યમાં જૈન કવિઓએ અત્યારસુધી પોતાનું આગવુ સ્થાન ટકાવી રાખ્યું હતું, પરંતુ જેમ જૈનેતર ગુજરાતી ધારામાં પ્રેમાનંદ પ્રવેશતાં
