________________ 160 વીરશિરામણી વસ્તુપાળ. અવશ્ય કર્યો હત. ભગવાન મહાવીરે શ્રીમુખે જ કહ્યું હતું કે જૈનધર્મના મારા ઉપદેશને મારું ગૌરવ કે માનની ખાતર માનશે નહિ; પરંતુ તે તમને સત્ય લાગતો હોય, તો તેને માન્ય રાખજે અને તે પ્રમાણે વર્તન કરજે. આ ઉપરથી તેને જણાશે કે ભગવાન પોતે પણ જૈનધર્મને, આગ્રહ કે બળાત્કારથી વધારવાને ઈચ્છતા નહોતા. જ્યારે તું તો એમજ કહે છે કે જૈનધર્મને રાષ્ટ્રધર્મ બનાવવા અને તે દ્વારા સમાજ તથા દેશની ઉન્નતિ કરવી; પરંતુ ધર્મને રાષ્ટ્રીય સ્વરૂપ આપવા જતાં કેટલે કલેશ, કેટલે બળાત્કાર અને કેટલે આગ્રહ કરવો પડે, એનો તેં કાંઈ વિચાર કર્યો છે ? અને જે કર્યો હોય, તે કલેશ, બળાત્કાર અને આગ્રહનું પરિણામ ઉન્નતિમાં આવે કે અવનતિમાં આવે, એ સમજાવવાની અગત્ય છે ખરી ?" આનંદ આ વખતે વિચારમાં પડી ગયો હતો. તેણે ગુરૂના છેવટના પ્રમને કાંઈ પણ ઉત્તર આપે નહિ. એટલે ગુરૂએ કહ્યું, “આનંદ ! અત્યારે તે તું તારા અભ્યાસના, ખંડમાં જા અને ત્યાં જઈ બધી ચર્ચાને શાંતિથી વિચાર કરજે એટલે તને મારા થનનું રહસ્ય સ્વયં સમજાશે. તારી ઈચ્છા હશે, તે આપણે આ વિષય ઉપર ફરીને ચર્ચા કરશું.” T શિષ્ય તરતજ ઊઠ અને ગુરૂને વંદન કરીને ચાલ્યા ગયા. જતી. વારે તેનું મુખ ઉદાસ અને વિચારગ્રસ્ત હતું અને તેની ચાલ સાવ ધીમી . હતી. એ જોઈ ગુરૂએ સહજ હાસ્ય કર્યું. આ ' એ પછી નરચંદ્રસુરિ અને વસ્તુપાળ ધાર્મિક વિષય સંબંધી વાર્તાલાપમાં પડયા. યુવાન જેત્રસિંહને એમાં રસ પડશે નહિ. તે રાષ્ટ્રધર્મની ચર્ચાથી મોહ પામ્યું હોવાથી થોડીવાર રહી આનંદ મુનિની પાસે જવાને ત્યાંથી ઉઠીને ચાલ્યો ગયે. પ્રકરણ 22 મું. સામ્રાજ્યવાદ. જ વસ્તુપાળને પુત્ર જૈત્રસિંહ અને તેજપાળને પુત્ર લુણસિંહ બને " નવયુવાન હતા. બન્નેની અવસ્થા નાની હતી, પરંતુ અવસ્થાના પ્રમાશુમાં તેઓ બહેશ, ચતુર અને શુરવીર હતા. જેત્રસિંહ અને લુણસિંહની : ઉમ્મર લગભગ સમાનજ હતીપણ તેમના સ્વભાવમાં સમાનતા નહતી.'