________________ વીરશિરોમણી વસ્તુપાલ. બન્યાં, પરંતુ જયદેવ પુનઃ નિસ્તેજ બની ગયો. અપમાનથી તેનું મુખ શ્યામ બની ગયું; તે પણ તે ધીરજ ધરીને પવાનું કથન સાંભળવાને નિશ્રય ભાવે ઉભે રહે; કારણકે પદ્માનાં અલૌકિક રૂપથી તેને વિકાર થયે હતો અને તેથી તેણે ગમે તે ભેગે તેને પિતાની કરવાનો નિશ્ચય કર્યો હતે. પવાએ કહેવા માંડયું “જે પુરૂષ રસિક હેય પણ મોજી ન હોય જે પુરૂષ ઉદાર હેય, પણ ઉડાઉ ન હોય, જે પુરૂષ ધર્મ પ્રાણ હોય, પણ અંધશ્રદ્ધાળુ ન હોય; જે પુરૂષ દયાળુ હોય, પણ નિર્બળ ન હોય; જે પુરૂષ સબળ હોય, પણ નિર્બળનું દમન કરનાર ન હોય, જે પુરૂષ ઉગ્રાશયી હોય, પણ હવાઈ કિલ્લા બાંધનાર ન હોય અને જે પુરૂષ દેશ અને સમાજનો સેવક હોય, પણ દીન વૃત્તિવાળ ન હોય-એવા વીર પુરુષની સાથેજ હું સગપણ કરવાને અને એવા પુરૂષોત્તમની અગના થવાને ઇચ્છું છું. આ મારી પ્રતિજ્ઞા છે અને એ પ્રતિજ્ઞાને પુરૂષોત્તમ વરને વરવાની પ્રતિજ્ઞાને ગમે તે ભોગે વળગી રહેવાને મારો નિશ્ચય છે.” છે એ પ્રમાણે કહીને પડ્યા જ્યદેવના વિષાદપૂર્ણ વદન પ્રતિ જોઇ રહી. પવાની પ્રતિજ્ઞાથી દેવને છેડે ઘણે ક્રોધ ઉપન્ન થયો નહિ અને તેના સ્થળે બીજે કઈ માની પુરૂષ હેત, તે તેની પ્રતિજ્ઞા સાંભળીને ત્યાંથી ત્વરાથી ચાલ્યો ગયો હત; પરંતુ જ્યદેવે ચાલ્યા જવાનું પસંદ કર્યું નહિ. તેના મસ્તકમાં જુદા જ પ્રકારને વિચાર ઉદ્દભવ્યો. તેણે નિશ્ચય કર્યો કે આ વાચાળ છોકરીને મદ ગમે તે ભોગે ઉતારવા જોઇએ અને તેને પરણીને પગ તળે છુંદી નાખવી જોઈએ. આ વિચારથી તેણે પિતાના ક્રોધને કાબુમાં રાખે અને આત્મસંયમ કરીને કહ્યું. “પવા ! તારી પ્રતિજ્ઞા યોગ્ય છે. તારા જેવી ગુણી બાળાએ ગુણવાન વરતેજ વરવું જોઈએ. ઠીક, પણ તે મારા વિષે ગમે તેવી હકીક્ત સાંભળી તે ઉપર તારી સાથે વાદ વિવાદ કરવાનું મૂકી દઈને હું તને પૂછું છું કે હું તું કહે છે, તેવા પુરૂષ હોઉં અથવા તેને પુરૂષ થવાને પ્રયાસ કરે, તે તું મને વરશે કે નહિ ? આપણા સગપણ–સંબંધને સંમતિ આપીશ કે નહિ?” “અલબત.” ભેળી પડ્યાએ જવાબ આપે. “જે તમે ખરેખર કર્તવ્યનિષ્ઠ પુરૂષ થવાને પ્રયાસ કરે અને છેવટે તેવા થશો, તે હું આપણું સગપણ સંબંધને જરૂર સંમતિ આપીશ.” “બહુ સારૂ આજથી જ હું કર્તવ્યપરાયણ પુરૂષ થવાનો પ્રયાસ કરૂં છું; પરંતુ તું. હું કર્તવ્યપરાયણ પુરૂપ થઈને તારી પરિક્ષામાં પસાર ચાઉ, ત્યાં સુધી રાહ જોઈશ ખરી ને ?" જ્યદેવે જરા હસીને પૂછ્યું. .