________________ વીરશિરોમણ વસ્તુપાલ. પ્રકરણું 10 મું નવું રાજ્યતંત્ર, ધવલપુરનાં રાજ્યભૂવનના સભા-ખંડમાં પાટણને યુવરાજ વિરધવલ, તેને પિતા મહામંડલેશ્વર લવણપ્રસાદ, વિરધવલનાં બે મિત્રો-ચાહડ અને નાગડ, નગરશેડ યશરાજ તથા બીજા નાના સામત અને સરદારો વગેરે સભાજને પિતાને ઉચિત એવા આસને ઉપર બેઠેલા હતા. યુવરાજ વિરધવલ ગંભીર મુખે મૌન બેસી રહ્યો હતો; પરંતુ તેનો પિતા મહામંડલેશ્વર લવણપ્રસાદ સભાજનોની સાથે નિર્ણિત વિષય ઉપર ચર્ચા કરી રહ્યો હતો. બરોબર આ સમયે પ્રતિહારીએ આવીને વિનયપૂર્વક રાજ્યગુરૂ સોમેશ્વરદેવ, માંડલના બે વણિક બંધુએની સાથે આવી પહોંચ્યાની ખબર આપી અને તેમના માટે શી આજ્ઞા છે, એમ પૂછયું. વિરધવલે તેમને સન્માનપૂર્વક સભાખંડમાં લાવવાની તુરતજ આજ્ઞા કરી, એટલે પ્રતિહારી નમીને ચાલ્યો ગયો અને થોડી જ વારમાં સોમેશ્વરદેવે વસ્તુપાલ તથા તેજપાલની સાથે સભાખંડમાં પ્રવેશ કર્યો. યુવરાજે તથા મહામંડલેશ્વરે તેમને આવકાર આપ્યો અને તે પછી રાજ્યગુરૂ આર્શીવાદ આપીને તથા વસ્તુપાલ અને તેજપાલ યુવરાજની સન્મુખ ઉત્તમ વસ્તુની ભેટ મૂકીને યુવરાજની આજ્ઞાથી તેમને નિર્દિષ્ટ કરેલાં આસન ઉપર બેઠા. ક્ષણવાર રાજ્યસભામાં નિસ્ત બ્ધતા પ્રસરી રહી. તે પછી મહામંડલેશ્વરે રાજ્યગુરૂ સોમેશ્વરને સાંકેતિક સૂચન કર્યું, એટલે તેણે બોલવાની શરૂઆત કરતાં કહ્યું. “યુવરાજ ! મહામંડલેશ્વર અને સભાજન આપણે પાટણની અને સમસ્ત ગુજરાતની ચડતીને માટે જે નવું રાજ્યતંત્ર સ્થાપન કરવાના નિશ્ચય ઉપર આવ્યા છીએ, તેને બધો આધાર ન્યાયમાં નિર્ણ, ગુણમાં ગરિષ્ઠ અને બુદ્ધિમાં વિશિષ્ટ એવા પ્રધાન ઉપરજ રહેલો છે; કારણ કે વનરાજ જેવા સમર્થ મહારાજા પણ ગુર્જરભૂમિને મહા અમાત્યનાં બળથી જ પ્રાપ્ત કરી શક્યા હતા. રાજ્યની સત્તા કુમંત્રીને સોંપવાથી જેમ રાજ્ય, રાજા અને પ્રજાનો નાશ થાય છે, તેમ સુમંત્રીને રાજયધુરા સેંપવાથી રાજ્ય, રાજા અને પ્રજાની ચડતી કળા થાય છે અને તેથી હું આપને નવાં રાજ્યતંત્રની શરૂઆતથી જ કઈ લાયક પુરૂષવરને મહામાત્યની પદવી આપવાની ભલામણ કરી રહ્યો છું. અત્યારે હું જે બે પુરૂષોને મારી સાથે તેડતો આવ્યો છું અને જેઓ મારી પાસે આ