________________ બધુ-ભગિની. * 113 બાપુ શે નિદેવ ગુજરાતના નાથના ખંડિયા રાજા હતા, એ યાદ લાવો અને તેના પગલે ચાલીને તમે પણ પાટણની પ્રભુતાને સ્વીકાર કરે.” યુવતીનું કથન સાંભળીને વામનસ્થલી રાજા સાંગણ અને તેનો ભાઈ ચામુંડ વધારે ગુસ્સે થયા. તેમની આંખોમાંથી ક્રોધના અંગારા વર્ષવા લાગ્યા અને તેમના હાથ કમરે લટકતી તલવારો તરફ વળ્યા. સાંગણે કહ્યું “બહેન જલતા ! તું અમને સત્ય કહેતી નથી, પણ અસત્યજ કહે છે. ગુજરાતના મહારાજાની સામે થવામાં અમે ફળ કહાડશું કે નહિ એ સમજવાની તારામાં શકિત નથી. પ્રથમ તો ગુજરાતને મહારાજા કોણ છે, એજ અમે જાણુતા નથી. શું વીરધવલ એક સામાન્ય સદારને પુત્ર-ગુજરાતને મહારાજા બનીને આવ્યો છે ? શું નિર્મળ ગુજરાતીમાં પ્રચંડ સૌરાષ્ટ્રવાસીઓને હરાવશે?” ' સાંગના જુસ્સાભર્યા પ્રશ્નોથી જયલતા ગભરાણું નહિ. તેણે પૂર્વવત શાંતિથી જવાબ આપતાં કહ્યું. “હા; નિર્બળ ગુજરાતીઓ પ્રચંડ સૌરાષ્ટ્રવાસીઓને હરાવશે અને એમાં કાંઈ આશ્ચર્યજનક પણ નથી. ગુજરાતીઓ નિર્બળ અને સૌરાષ્ટ્રવાસીઓ સબળ, એ તમારી તૂલના ડીક છે; પરંતુ પ્રસંગોપાત્ત નિર્બળ મનુષ્ય સબળ મનેષ્યોને પણ હોઈ શકે છે, એ તમારે યાદ રાખવું જોઈએ. વડિલ ભાઈ ! અવિનય થાય, તો ક્ષમા કરજે; પરંતુ જ્યારે કહેવાની તક મળી છે, ત્યારે હું તમને ખરૂં જ કહીશ; પછી ભલે તેથી તમને નારાજ થવાનું કે ક્રોધાતુર થવાનું કારણું મળે. તમારા કથનાનુસાર ગુજરાતીઓ નિર્બળ છે; તે પણ તેમની હાક સર્વત્ર વાગી રહી છે અને સૈરાષ્ટ્રવાસીઓ સબળ છે; તે પણ તેમની હાક કઈ પણ સ્થળે વાગતી નથી, એનું શું કારણ? ગુજરાતીઓ ગમે તેવા છે; તે પણ આજ કેટલાએ વર્ષોથી તેઓ એક મહાન રાજતંત્રને ચલાવી રહ્યા છે અને સૌરાષ્ટ્ર, માળવા, કચછ વગેરે રાજ્યના ગર્વને તેમણે ઘણુએ વાર તોડી નાંખે છે. સૌરાષ્ટ્રવાસીઓ સબળ છે, એ હું જાણું છું. મારી જન્મભૂમિ સૈારાષ્ટ્ર છે અને હું સૌરાષ્ટ્રની પુત્રી છું. એ માટે મને અભિમાન છે; પરંતુ, અભિમાનની સાથે મને દિલગીરી થાય છે કે, તમારી શી દશા છે ? તમે સબળ અને પ્રચંડ ગણાતા કેટલાક રાઓ પોતાની પ્રજાનાં દ્રવ્યથી શ્રીમંત બનીને ઉદ્ધત બની ગયા છે, પિતાના રાજધર્મને ભૂલી ગયા છે અને યાત્રાળુઓની પાસે અસહ્ય કર લેવામાં તથા તેમને વિના કારણે હેરાન કરવામાં આનંદ માને છે. મોટા રાજાઓ નાના રાજાઓને વિના કારણે પીડવામાં અને નાના રાજાઓ તથા ઠાકેરો પ્રજાજનોને