________________ 110 વિશિરોમણી વસ્તુપાલ. વ્યવસ્થા કરી રાખજે.” એટલું કહી વરધવલ વસ્તુપાલને પિતાની સાથે લઈ બીજા ખંડમાં ચાલ્યો ગયો અને લવણુપ્રસાદ તથા બીજા અધિકારીઓ સ્વસ્થાનકે ગયા. બીજા ખંડના દ્વારમાં પ્રવેશ કરતાં જ વીરધવલે વસ્તુપાલને ઉદેશીને કહ્યું. “મંત્રીશ્વર! તમારી કાર્યકુશળતાથી આપણે દરેક કાર્યમાં વિજયને વરતા જઈએ છીએ, એ માટે હું તમને ધન્યવાદ આપ્યા વિના રહી શકતું નથી. જો કે તમે માત્ર તમારી ફરજને જબજા છો અને તેથી તે માટે તમને ધન્યવાદ આપવાની અગત્ય નથી; પરંતુ તમારી કાર્ય કરવાની રીતિજ એવી પ્રશંસનીય છે કે તમારા માટે મારા હૃદયમાં જે લાગણી ઉદ્દભવે છે, તેને સ્પષ્ટ કર્યા વિના મને સંતોષ થતું નથી.” મહારાજ ! આપ મને જે ધન્યવાદ આપે છે તે યોગ્ય નથી. મારે આપનું કામ બને તેટલી દક્ષતાપૂર્વક કરવું, એ મારી ફરજજ છે અને તેથી તે માટે આપે મારી પ્રશંસા કરવાની કે મને ધન્યવાદ આપવાની જરૂર નથી. પાટણની તથા ગુજરાતની હાલમાં જે પડતી દશા થયેલી છે, તે રાજકીય અંધાધુંધીના પ્રતાપને લઇનેજ છે અને તેથી દેશ. સ. માજ અને ધર્મની ઉન્નતિ કરવાને માટે પ્રત્યેક દેશસેવકે તૈયાર થવું જોઈએ અને રાજકીય અંધાધુંધીને નાશ કરવાને કમર કસવી જોઈએ. આપના અને મારા પૂર્વજોએ ગુજરાતના ગૌરવને અને પાટણની પ્રભુ 'તાને પ્રાપ્ત કરવાને અને વધારવાને જે વીરતાજન્ય કાર્યો કર્યા છે, તે ધ્યાનમાં લઈએ તો આપણો ' અત્યારને પ્રયાસ બહુજ ક્ષુલ્લક છે. આ ક્ષુલ્લક પણ દેશસેવાના પ્રયાસમાં હું જે કાંઈ ભાગ લઉં છું, તે કેવળ પરમાર્થને માટેજ લેતા નથી, પરંતુ તેમાં મારે સ્વાર્થ પણ રહે છે. અને તે કારણથી આપને મને ધન્યવાદ આપવાની જરૂર નથી. ધન્યવાદ તે જે કેવળ ૫રમાર્થને માટે કાર્ય કરતો હોય, તેને જ આપી શકાય.” વસ્તુપાલે એ પ્રમાણે કહીને રાજાના મુખની સામે જોયું. વીરધવલની પ્રસન્ન મુદ્રા જોઈને તેણે વાતને બદલીને કહ્યું. “હવે એ વાતને જતી કરીને આપણે મૂળ વાત ઉપર આવીએ.” કે “હું જાણું છું કે સુજ્ઞ જનો પોતાની પ્રશંસા સહન કરી શકતા નથી. તેઓ તો નિંદાથીજ વધુ પ્રકાશે છે.” વીરધવલે એમ કહીને મંદ હાસ્ય કર્યું અને તે પછી મૂળ વિષય ઉપર આવતાં તેણે પૂછ્યું. પ્રથમ સૌરાષ્ટ્રમાં ચડાઈ લઈ જવાના મારા આશયને તે તમે સમજ્યા છે ને ?"