________________
३१४
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम् ११८२ तसो मत्वर्थे १ । ४ । १६ ।
तान्त-सान्तौ भसंज्ञौ स्तो मत्वर्थे प्रत्यये परे । 'गरुत्मान् ( ३५३) वसोः संप्रसारणम् । विदुष्मान् । (गुणवचनेभ्यो मतुपो लुगिष्टः ) शुक्लो गुणोऽस्यास्तीति-शुक्लः पटः । कृष्णः ।
११८३ प्राणिस्थादातो लजन्यतरस्याम् ५। २ । ६६ ।
चूडालः । 'चूडावान् । प्राणिस्थात्किम् -शिखावान्-दीपः । प्राण्यङ्गादेव, नेह-'मेधावान् ।
११८४ लोमादि-पामादि-पिच्छादिभ्यः शनेलचः ५। २ । १०० ।
लोमादिभ्यः शः लोमशः = लोमवान् । रोमशः = रोमवान् । पामादिभ्यो नः। पामनः। (अङ्गात् कल्याणे)। 'अङ्गना ( लक्ष्म्या अच्च )। ''लक्ष्मणः पिच्छादिभ्य इलच । पिच्छिलः = पिच्छवान् ।।
१-भत्वात् पदत्वाऽभावेन 'प्रत्यये भाषायाम्' इति अनुनासिको न भवति। २-विद्वानस्त्यस्मिन्निति विदुष्मान्-वंशः । ३-प्रथमान्तात् प्राणिस्थाङ्गवाचकादाकारान्ताच्छब्दान्मतुभ्यलच् स्यादित्यर्थः । ४-चूड़ावान्-चूडा अस्यास्तीति विग्रहे 'चूडा' शब्दात् 'प्राणिस्थादातो....' इत्यादिना वा 'लच्' प्रत्ययेऽनुबन्धलोपे प्रातिपदिकत्वेन विभक्ति कार्य सिध्यति रूपं 'चूडालः' इति (पक्षे मतुपि 'चूडावान्' इति रूपं सिध्यति । ५-नात्र प्राणिस्था शिखा। 4-मेधा = बुद्धिः, अमूर्तत्वात नाऽङ्गम् । ७-लोमादिभ्यः शः, पामादिभ्यो न:, पिच्छादिभ्य इलच् स्यान्मतुबर्थ इति सूत्रार्थः । ८-कल्याणान्यङ्गानि यस्या इति विग्रहः । टाप स्त्रियाम् । ६-लक्ष्मीशब्दान् मत्वर्थे 'न' प्रत्ययः, प्रकारोऽन्तादेशश्च । १०--लक्ष्मीरस्यास्तीति लक्ष्मणः । ११८२-ता त सान्त की भसंज्ञा होती है मत्वर्थ प्रत्यय परे रहते।
(वा०-गुणवाचक से विहित मतुप प्रत्यय का लुक होता है)। ११८२-प्राण्यङ्गवाचक बाकारान्त शब्दों से लच होता है विकल्प से अस्त्यादि अर्थ में।
११८ -सोमादिगणपठित शब्दों से श, पामादियों से न, और पिच्छादियों से इलच् प्रत्यय होता है।
(वा० (१) अङ्ग शब्द से कल्याण अर्थ में न प्रत्यय होता है। (२) लक्ष्मा शब्द को श्राकारान्तादेश होता है और न प्रत्यय भी।)
