________________
. तमिताः
रथं वहति-रथ्यः । युग्यः। प्रासजयः । ११२६ धुरो 'यडढको ४ । ४ । ७७ । हलि चेति दीर्घ प्राप्ते। ११३० न-भकुछ राम् ८।२। ७६ । भस्य कुर्छरोश्चोपधाया दी| न स्यात् । 'धुर्यः । धौरेयः ।
११३१. नौ-बयो-धर्म-विष-मल-मूल-सीता - तुलाभ्यस्तार्य - तुल्यप्राप्य बध्याऽऽनाम्य सम-समित-सम्मितेषु ४ । ४ । ११ ।
नावा तार्य-"नाव्यम् । क्वसा तुल्यो-वयस्यः । धर्मेण प्राप्यं-धर्म्यम् । विषेण वध्यो-विष्यः मूलेन भानाम्य-मूल्यम् मूलेन समो-मूल्यः । सीतया समितं-सीत्यं क्षेत्रम् । तुलवा सम्मितं-तुल्यम् । ११३२ तत्र साधुः ४ । ४ । १८ ।
अग्रे साधुः-अग्रयः । सामसु साधुः सामन्यः। (१०२०) ये चाभावकर्मणोरिति प्रकृतिभावः । 'कर्मण्यः । 'शरण्यः ।
१-द्वितीयान्ताद् धुर' शब्दात् यत् प्रत्ययः ठक् प्रत्ययश्च स्यात् वहतीत्यर्थे । २-धुर्यः-'धुरं वहतीति' विग्रहे द्वितीयान्ताद् 'धुर्' शब्दाद् धुरो यड्ढकौ' इति 'यत' प्रत्यये सुपो लुकि 'हलिचे' ति दीर्घ प्राप्ते भत्वात् न भकुछ राम्' इत्यनेन तन्निषेधे विभक्तिकार्ये 'धुयंः' इति रूपं सिध्यति ( पक्षे ढकि 'धौरेयः' इति रूपम् ) । ३- ढस्य 'एय' कित्त्वादादिवृद्धिः । ४-नावादिभ्यः तार्यादिष्वर्थेषु यत् प्रत्ययः, इत्यर्थः । ५नाव्यम-'नावा तार्यम्' इत्यर्थे तृतीयान्तात् 'नौ' शब्दात 'नौ-वयो-धर्म....' इत्यादिना यति सुब्लुकि 'वान्तोयि प्रत्यये' इत्यनेन प्रौकारस्य प्रावादेशे विभक्तिकार्ये 'नाव्यम्' इति रूपम् ६-सप्तम्यन्तात्साधुरित्पर्थे यत्प्रत्ययः स्यादित्यर्थः । ७-कर्मणि साधुः, शरणे साधुः, यत् । ८-शरण्यः -'शरणे साधु' रित्यर्थे 'शरण' शब्दात् सप्तम्यन्तात् 'तत्र साधुः' इति यत्' प्रत्यये सुब्लुकि प्रकारलोपे विभक्तिकार्य सिध्यति रूपं 'शरण्यः' इति ।
११२६-धुर शब्द से 'वहति' अर्थ में यत् प्रत्यय होता है । ११३०-भसंज्ञक कुर् छुर् की उपधा को दीर्घ नहीं होता । ११३१-नौ वयसादि शब्दों से यत् प्रत्यय होता है तार्य-तुल्यादि अथों में क्रम से । ११३२-साधु अर्थ में यत् प्रत्यय होता है ।
