________________
२१८
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम् (५८८) घुमास्थेतीत्वम् । 'दीयते । धीयते । ददे।
७५७ आतो युक चिरण-कृतोः ७ । ३। ३३
श्रादन्तानां युगागमः स्याञ्चिणि णिति कृति च। दायिता, दाता। दायिषीष्ट, दासीष्ट । अदायि 'अदाायेषाताम् । भज्यते ।
७५८ भजेश्च चिणि ६ । ४ । ३३ । नलोपो वा स्यात् । अभाजि, अभजि । लभ्यते । ७५६ विभाषा चिएणमुलोः ७ । १ । ६६ ।
लभेर्नुमागमो वा स्यात् 'अलम्भि, अलाभि । इति भावकर्मप्रक्रिया। 'तप् धातोः भावे लुङि तादेशेऽटि यणि ब्लौ 'चिण भावकर्मणो' रिति ब्लेश्चिणि प्राप्ते 'तपोऽनुतापे चेति तन्निषिधे, च्लेः सिचि, 'झलो झलि' इति सिचः सस्य लोपे सिध्यति रूपम् 'अन्वतप्त' इति । (अथवा 'अनु' पूर्वकस्य तपेः अभिहननमर्थः। तेन सकर्मकत्वात् कर्मणि लकारः । पापं कतुं तेनाभिहतः पुरुष इति )।
१-दीयते-'दा' धातोः कर्मणि लटि तादेशे यकि 'घुमास्थे' ति ईत्वे टेरेस्वे सिध्यति रूपं 'दीयते' इति । २-चिएवदिडभावपक्षे-अदिषाताम्, इत्यादि । ३-अभाजि-'मज' धातोः कर्मणि लुङि आत्मनेपदे तादेशेऽटि मध्ये च्लौ 'चिणभावकमणो' रिति ग्लेश्चिणि 'चिणो लुक्' इति तलोपे 'भब्जेश्च चिरिण' इति वैकल्पिके नकारलोप 'प्रत उपधाया' इति वृद्धौ ‘प्रभाजि' इति रूपम् । नलोपाभावपक्षे 'प्रभञ्जि' इति। ४-अलम्भि-'लभ' धातोः कर्मणि प्रात्मनेपदे लुङि तादेशेऽटि च्लो 'चिण भावकर्मणो' रिति च्लेश्चिणि 'प्र लभ इ त' इति स्थितौ 'चिणो लुक्' इति तलोपे 'विभाषा चिण णमुलोः' इति वा नुमि अनुबन्धलोपे नस्यानुस्वारे परसवणे च 'अलम्भि' इति रूपं, नुमभावे उपधावदौ 'अलाम्भ' इति पम् ।
इति भावकर्मप्रकिया। ७५७-आदन्त धातुओं को युक् का आगम होता है चिण, णित्, कृत् परे रहते । ७५८-भञ्ज् धातु के न का लोप होता है विकल्प से चिण् परे रहते।
७५६-लभ धातु को नुम् का आगम होता है विकल्प से चिण और णमुल परे रहते
इति भावकर्मप्रक्रिया।