________________
*
*
*
*
*
.
-- -
-
-
-
- -
- શ્રીમકૌસ્તુ
[ ચોથી સ્થિતિનું વિશેષ વિવેચન નીચે આપવામાં આવ્યું છે.
૧ પ્રાગને આરંભ કર્યા પછી થોડા સમયમાં સહજસાજ પ્રાણના - અદલાબદલાથી તંદ્રાભાજનની જે અવસ્થા થાય છે તે તંદ્રાની
છે, આ અવસ્થા સુષુપ્તિના આદિરૂપ સ્તબ્ધાવસ્થા છે. આ અવસ્થામાં તિદ્રભાજન આવ્યું હોય અને જે પ્રયોગ બંધ રાખવામાં આવે તે તે
થોડી વારમાં પિતાની મેળેજ જાગ્રત થઈ જાય છે * ૨ પ્રગ ચાલુ રહેવાથી તંદ્રાપછી સુષુપ્તિ થાય છે. રોગગ્રસ્ત માણેને આવી સુષુમિ બહુ સુખ કરનારી છે. અને સારા માણસને પણ તે લાભ કરે છે. તેમને સુખ થવાનું કારણ તેમના પ્રાણની વિદિયા દૂર થવી જ છે. તંદ્રા આવ્યા પછી વિશેષ વિધાનમાર્જન કરવાથી આ સ્થિતિ ઉપજે છે, એને એવી સ્થિતિવાળા તંદ્રાભાજનને આશરે અર્ધો કલાક એમને એમ પડી રહેવા દીધું હોય તે તે પિતાની મેળે જગે છે.
૩ સુષુપ્તિમાં આવ્યા પછી વિશેષ વિધાનમાર્જન કરવાથી તે તંદ્રાભાજન ગાઢ સુષુપ્તિની સ્થિતિમાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાંનું કે હવે પછીની કોઈ પણ સ્થિતિમાંનું તંદ્રાભાજન જે પિતાને જાગ્રત કરવાનું કહે કે થાકી ગયાનું જણાવે કે તંદ્રાપની આજ્ઞા પ્રમાણે ન ચાલે તે તેણે તરત તેને જાગ્રત કરી દેવું આ અને હવે પછીની બે અવસ્થાઓમાં તંદ્રાભાજનની પ્રાણલા તેદારેપકના પૂર્ણસ્વાધીનમાં આવી જાય છે, અને બહારની કોઈ પણ અસર તેને જણાતી નથી. તેના શરીરને કોઇ પણ ભાગ કાપી લેવામાં આવે તો તેનું તેને જ્ઞાન થતું નથી. આંખોનાં પોપચાં ઉથલાવી જતાં તેની આંખે ફરી ગયેલી જણાય છે, ને તેમાં આંગળી ફેરવતા છતાં કિવા પ્રકાશ દેખાડ્યા છતાં કો કે પિપચાં હાલતાં નથી, બહાર મોટા મોટા અવાજો કરવામાં આવે તે તે પણ તેને સંભળાતા નથી. - ૪ પ્રગવડે ગાઢ સુષુપ્તિ વધવાથી અનુવૃત્તિની સ્થિતિ પ્રાપ્ત થાય છે. તેવાભાજન આ સ્થિતિમાં બહારની અસરેથી વિશેષ કાળું