________________
ઉષ્ણ, સુધા વિગેરે ૧૦ પ્રકારની વેદના મુંગા મોઢે સહન કરવી પડે છે. એ જીવોને જન્મ “ઉપપાત પદ્ધતિથી કુંભીપાકમાંથી થાય. નપુંસક વેદવાળા એ જીવોને સમ્યક્ત હોય તો અવધિજ્ઞાન અને મિથ્યાત્વી હોય તો વિર્ભાગાન હોવાથી પરસ્પર શત્રુતા વધારે પણ શાંતિથી જીવી ન શકે. દુઃખને પાપને ભોગવવા માટે જ તેઓનો ત્યાં જન્મ થાય એમ સમજવું.
આયુષ્યકર્મ-બીજા બધા કર્મની જેમ કરણી તેવી ભરણી એન્યાયે જો પૂર્વ ભવમાં જીવદયાનું દ્રવ્ય-ભાવથી ઉત્તમ પ્રકારે પાલન કર્યું હોય તો તેના કારણે એ જીવ ૧. દીર્થ સુખાકારી આયુષ્ય ૨. રૂપવાન શરીર ૩. નિરોગી કંચન વર્ગી કાયા ૪. પ્રમાણોપેત (જાગૃત) ઈન્દ્રિય ૫. દેવી સુખ ૬. તીર્થંકર-ચક્રવર્તિ જેવી પદવી ૭. ઘનવાન બુદ્ધિમાન છતાં સંતોષી ૮. આધ્યાત્મિક સુખ જેવા અનેકાનેક સુખોને (મેઘકુમારની જેમ) પ્રાપ્ત કરે. આવા મરણને પંડિતમરણ-સમાધિમરણ કહે છે.
જીવની ખરાબ લેશ્યા હોય, મૃત્યુવખતે દયાજનક પરિસ્થિતિ હોય, નાશવંત વસ્તુમાં કે આરંભ સમારંભનો ત્યાગ કર્યા વિના મન તેમાં રોકાયું હોય તો સમજવું કે મૃત્યુ મરણ બગડયું તેની સાથે દુર્ગતિનું આમંત્રણ મળ્યું. આવા મરણને બાળમરણ કહે છે.
અંત સમયે જો જીવ ઘુંટણથી નીચે અને ઘૂંટીથી ઉપરના ભાગમાંથી છૂટો પડે (મરે) તો એ જીવ ભવાંતરે નરકે જાય.(૨) કમ્મરથી નીચે ઘુંટણથી ઉપરના ભાગમાંથી છૂટો પડે (મરે) તો તિર્યંચ ગતિમાં જાય. (૩) નાભિથી ઉપર હૃદય સુધીના સ્થાનમાંથી છૂટો પડે (મરે) તો મનુષ્ય ગતિ પામે અને (૪) જીવ મુખમાંથી (આંખ-જીભ) જાય તો દેવગતિનો અધિકારી બને. લક્ષણ ઉપરથી તેની ગતિ જાણી શકાય.
| BiLji
