________________
♦ મનુષ્યાનુપૂર્વી નામકર્મ : જેના ઉદયથી મનુષ્યમાં જતી વખતે આકાશ પ્રદેશાનુસારે વક્ર ગમન થાય તે.
♦ દેવાનુપૂર્વી નામકર્મ : જેના ઉદયથી દેવમાં જતી વખતે આકાશ પ્રદેશાનુસારે વક્ર ગમન થાય તે.
૧૪) વિહાયોગતિ નામકર્મ : જે કર્મના ઉદયથી જીવને શુભ કે અશુભ ગતિ (ચાલ) પ્રાપ્ત થાય. તેના ૨ ભેદ છે.
♦ શુભ વિહાયોગતિ નામકર્મ : જેના ઉદયથી હાથી વગેરેની જેવી સારી ચાલ મળે.
૦ અશુભ વિહાયોગતિ નામકર્મ : જેના ઉદયથી ઊંટ વગેરેની જેવી ખરાબ ચાલ મળે.
પ્રત્યેક પ્રકૃતિ : જે પ્રકૃતિઓના ઉપભેદ નથી તે પ્રત્યેકને પ્રકૃતિ કહેવાય છે. પ્રત્યેક પ્રકૃતિ નીચે મુજબ ૮ છે.
૧) અગુરુલઘુ નામકર્મ : જેના ઉદયથી શરીર લોઢા જેવું અત્યંત ગુરુ=ભારી અને રૂ જેવું અત્યંત લઘુ=હલકું ન મળે.
૨) ઉપઘાત નામકર્મ : જેના ઉદયથી પોતાનો અવયવ પોતાને બાધા પહોંચાડનાર મળે. જેમ કે, પડજીભ, છઠ્ઠી આંગળી વગેરે.
૩) પરાઘાત નામકર્મ : જેના ઉદયથી જીવ બીજાને પ્રભાવિત કરે, તેવું શરીર મળે.
૪) શ્વાસોચ્છવાસ નામકર્મ ઃ જેના ઉદયથી ઉચ્છવાસ લબ્ધિથી યુક્ત જીવ બને છે તેથી જીવ શ્વાસોચ્છવાસ વર્ગણાને લઈ તેને ઉચ્છવાસ-નિઃશ્વાસરૂપે પરિવર્તિત કરે છે.
૫) આતપ નામકર્મ : જે કર્મના ઉદયથી પોતે ઠંડુ રહીને બીજાને ઉષ્ણતાયુક્ત પ્રકાશ આપનાર શરીર જીવને મળે. જેમ સૂર્યના વિમાનના રત્નના જીવોનું શરીર પોતે ઠંડું હોવા છતાં બીજાને ગરમ પ્રકાશ આતપનામકર્મના ઉદયથી આપનારું છે. અગ્નિકાય જીવોનું શરીર ઉષ્ણ સ્પર્શ અને રક્ત વર્ણનાળું હોવાથી ગરમ પ્રકાશવાળું હોય છે. પરંતુ તે આતપ નામકર્મના ઉદયથી ન હોય. કેમ કે અગ્નિકાય જીવોનું શરીર પોતે ઠંડું હોતું નથી.
૬) ઉદ્યોત નામકર્મ : જે કર્મના ઉદયથી જીવને ઠંડો પ્રકાશ આપનાર શરીર મળે. જેમ કે, ચંદ્રના વિમાનમાં રહેનાર રત્નોના જીવોનું શરીર અને આગિયા જીવનું શરીર.
૮૧
