Dharm Mahelna 21 Pagathiya

SR No.: 006142
Original Sutra Author: N/A
Author: Harishbhadravijay
Publisher: Navjivan Granthmala
Publication Year: 2005
Total Pages: 158
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 82

‘તટસ્થ’
શ્લોક :
ચરણ-અગ્યારમું મધ્યસ્થ..
મઝત્થ સોમદિઠ્ઠી ધમ્મવિચારે જહડ્ડિઅં મુણઈ । કુણઈ ગુણસંપઓગં દોસે દૂરું પરિચ્ચઈય ॥૧૮॥
ભાવાર્થ :
મધ્યસ્થ એટલે સૌમ્ય દ્રષ્ટિવાળો પુરુષ ધર્મના વિચારને (ઉપદેશ-આદેશ) યથાર્થ રીતે જાણનાર (માણે, જીવનમાં ઉતારે) અને તે કારણે તે ગુણનો સંગ્રહ જીવનમાં કરે છે. આ રીતે ગુણવાન થવાના કારણે દુર્ગુણ-દોષોને દૂરથી જ તજે છે. (૧૮)
વિવેચન :
મધ્યસ્થ એટલે તટસ્થ. રાગ-દ્વેષ કર્યા વગરની હિતકારી દ્રષ્ટિ.
મધ્યસ્થ ભાવના એટલે હા–ના વચ્ચેના વિચારો. અન્યના દોષ વિના કારણે જીવનમાં ન પ્રવેશે તેવા દોષથી અળગા રહેવાની જ્ઞાનદ્રષ્ટિ.
અપેક્ષાવાદ – બન્ને પક્ષને તેના કર્મના હિસાબે સંજોગોના આધારે, એ પણ હોઈ શકે છે તેવા વિચારો. દા.ત. તંદુરસ્ત હ્રષ્ટ પુષ્ટ ભિખારી જે ભિક્ષા માગે છે તેને જોઈ આપણી દ્રષ્ટિએ તે કાર્ય ખોટું છે એમ કહીશું. એ જેમ સત્ય છે તેમ ૮/૮ કલાક ભિક્ષા માગવા છતાં પણ તેને લાભાંતરાયના ઉદયે પેટ પૂરતું મળતું નથી એટલો એ હીનભાગી છે. પુણ્ય પરવારી ગયું છે. પુણ્ય વગરનો દયાને પાત્ર છે. આ વાત પણ સાચી છે. કોઈપણ જાતના વિચાર કર્યા વગર મધ્યસ્થ ભાવે ઈચ્છા હોય તો દાન આપવું અન્યથા દયા ચિંતવી પ્રવાસમાં આગળ વધવું એજ હિતકારી માર્ગ છે.
બીજી એક વાત... ધર્મી આત્મા ધર્મ કરવા માટે ધર્મસ્થાને જાય છે. ગયો છે. પણ ત્યાં જઈ આશાતના કરે, રાગ-દ્વેષ કરે, ઝઘડા કરે, ઘાટા પાડે, વિના કારણે ધર્મ કરનારને અંતરાયરૂપ થાય તો શું એવો ધર્મી ધર્મસ્થાનકે જવા લાયક છે ?
શાસ્ત્રોમાં જ્ઞાનીઓએ દ્રવ્ય અને ભાવ એમ બે માર્ગ દર્શાવ્યા છે. સંસારમાં કે ધર્મમાં અન્નાની જીવે શુભ પ્રવૃત્તિમાં દ્રવ્ય ક્રિયારૂપે પ્રવેશ કરવો પછી શાનથી વિધિ વિગેરેની સમજ મેળવી ધીરે ધીરે દ્રવ્યક્રિયામાં ભાવક્રિયા વધારવી-અપનાવવી. દુ:ખ એજ છે કે, ધર્મસ્થાનકોમાં જનારો આત્મા રાગ-દ્વેષ, વિષય-કષાયો કરીને પુણ્યના બદલે પાપ બાંધે છે. તો શું કરવું ? ઉપેક્ષા નહિં, અંતરાય નહિં પણ મધ્યસ્થ ભાવનાથી ભવિષ્યમાં સુધારો થશે એવા આશાવાદી થવું. બાળક બાળચેષ્ટા કરે પણ કાળક્રમે સુધરી જાય. રોગી જીવે ત્યાં સુધી રોગી હોતો નથી. સુધરવાની તક આપવી જોઈએ.
૫૭