Page Text
________________
ચાર પ્રશ્ન - ઉત્તર ઃ
ઘર્મના વિચારો કરતાં પહેલા ચિંતકોએ ઊભા કરેલા ચાર પ્રશ્નોને પણ થોડા નજર સામે લઈએ.
પહેલો પ્રશ્ન છે - “કથં ઉત્પદ્યતે ધર્મ” = (ધર્મભાવના ક્યા સ્થળે પ્રગટે ઉત્પન્ન થાય ?) તો તેના જવાબમાં “શ્રદ્ધનોત્પઘતે ધર્મ” એવું માર્મિક સૂચન અપાયું. કારણ ધર્મ શ્રદ્ધાના પાયા ઉપર જ ટકે છે. જીવનમાં જે કાંઈ પરિવર્તન થાય છે. તે અદ્રશ્ય છે અને તે માનવા, સ્વીકારવા માટે “શ્રદ્ધા જરૂરી છે. પછી મન સાનુકુળતા કરી આપે છે.
બીજો પ્રશ્ન - “કર્થ ઘર્મો વિવર્ધતે ?” (ક્યા સ્થાને - કાર્યથી ધર્મ વૃદ્ધિ પામે?) માની લો કે એક વખત જીવનમાં ધર્મે શ્રદ્ધાથી સ્થાન મેળવ્યું પણ તે વિકસવો જોઈએ. અન્યથા ધર્મ લોપ થઈ જાય. ચિંતકોએ એનો પણ ટૂંકો જવાબ આપ્યો, કે - “દયા દાનેન વર્ધતે” જીવનમાં ધર્મ જો પ્રવેશી જાય તો એ જીવ દયા, દાન, તપ, ત્યાગાદિ કરવા પ્રેરાય. દયા-દાન કરૂણાળુ આત્મા જ કરી શકે અને ધર્મી ક્રમશ: સમતા રસનું આસ્વાદન કરનાર કરૂણાનો સ્વામી હોય. આમ ભલુ કરવા-કરાવવાની ભાવનાથી જીવનમાં ધર્મ વૃદ્ધિ પામે.
ત્રીજો પ્રશ્ન - “કથં ચ સ્થાપ્યતે ધર્મ?” (જીવદયા મૂલક ધર્મની સ્થાપના અસ્તિત્વ-નિવાસ ક્યાં હોય ?) ગુણ-ગુણીના સંબંધે ગુણ જો ધર્મ છે તો ગુણી આત્માજીવ હોવો જ જોઈએ. પહેલા ચરણમાં શ્રદ્ધાએ ધર્મને આમંત્રણ આપ્યું. બીજા ચરણમાં દયામય વિચારોએ ઘર્મની વૃદ્ધિ કરી તો ત્રીજા ચરણમાં “ક્ષત્રામાં સ્થાપ્યતે ધર્મ” એ ન્યાયે ક્ષત્રિય (દ્રઢ વિચારવાન) ખમીરવંત જીવોમાં જ ધર્મનો વાસ હોય. ક્ષમાદિ ધર્મ જો આચરવો હોય તો સર્વ પ્રથમ જીવનમાં ક્ષત્રિયપણું આવશ્યક છે. ક્ષમા આપવી એ કાયરનું કામ નથી. લડવું નથી પણ જતું કરવાનું છે. તેમાં જ સુખ-શાંતિ છે.
ચોથો ને છેલ્લો પ્રશ્ન ઘણો જ વિચારણીય છે, કે-“કર્થ ઘર્મો વિનશ્યતિ ?” (પ્રાપ્ત થએલો ધર્મ વિનાશ-નષ્ટ ક્યારે થાય ?) સામાન્ય રીતે ધર્મની જીવનમાં પ્રાપ્તિ ઘણા કષ્ટ, પ્રયત્ન, પુણ્યના યોગ થાય છે. આ રીતે પ્રાપ્ત થયેલ ધર્મ શા માટે,
ક્યા કારણે લુપ્ત થાય ? વિસ્મૃત કે અપ્રિતિવાળો થાય ? આ પ્રશ્ન જેટલો સરળ છે, તેટલો જ ગંભીર છે. ધર્મ પામ્યા પછી તે પચાવવાનો હોય છે. દ્રવ્યથી કરેલા ધર્મને ક્રમશઃ હૃદયના ભાવથી આચરવાનો હોય છે. એથી જીવન નીતિમય થશે. ધર્મથી ધન્ય થવાની પૂરેપૂરી તેનામાં શક્યતા છે. પણ પૂર્વના અંતરાય કર્મના ઉદયે અથવા અજ્ઞાન-મિથ્યાત્વના કારણે પ્રાપ્ત થએલ ધર્મ જીવનમાંથી અદ્રશ્ય થતો દેખાય છે. ત્યારે સમજવું કે - “લોભાધર્મો વિનશ્યતિ” લોભ-લાલચના કારણે ધર્મ ભાવના જીવનમાંથી અલિપ્ત થઈ રહી છે. કહ્યું પણ છે – “લોભ અસ્માકં બાપ” લોભ એ બાપ છે.
၄ ၄
| SR No. | 006138 |
| Book Title | Maro Sohamano Dharm Sachitra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Harishbhadravijay |
| Publisher | Navjivan Granthmala |
| Publication Year | 1999 |
| Total Pages | 194 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 6 MB |