Maro Sohamano Dharm Sachitra

SR No.: 006138
Original Sutra Author: N/A
Author: Harishbhadravijay
Publisher: Navjivan Granthmala
Publication Year: 1999
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 6 MB

Page 86

પુણ્યકાર્ય નથી તો પાપ પ્રવૃત્તિ છે તે સમજી લેવું. પ્રસંગોપાત થોડી વાતો વધારે સ્પષ્ટ જાણી લઈએ. પાપ બંધના પ્રકારો - સ્થાનકો :
૧૮ પાપસ્થાનક : જેનું સેવન કરવાથી પાપનો બંધ થાય તેવા ૧૮ સ્થાનકો (સ્થળો) છે. તેમાં ૧૮મું ‘મિથ્યાત્વશલ્ય” ઘણું મહત્વનું છે. એના કારણે જીવ વિપરીત માન્યતાવાળો થાય છે. અને એ માન્યતાઓને પોષવા જીવનમાં દુષણ યા દુર્ગુણ પ્રવેશ કરે છે. તેથી બાકીના ૧૭ પણ પાપસ્થાનકોને આંખ મીચીને આદરપૂર્વક આત્મા સેવે છે. એટલું જ નહીં ““પાપ અસ્માકં બાપ' એવા વિચારોથી પાપ બાંધી તેમાં પોતાની હોશિયારી માની ચિકણા (ચઉઠાણિયા સુધીના) કર્મ બાંધે છે.
૧૫ કર્માદાન : જીવન મળ્યું છે તો સંસાર ચલાવવા કાંઈક પ્રવૃત્તિ કરવી જ પડશે. જો નિર્દોષ પ્રવૃત્તિ કરવામાં આવે તો તેથી પુણીયા શ્રાવકની જેમ અનર્થદંડાદિના પાપ ન બંધાય. પણ જો ૧૫ કર્માદાન (કર્મ બંધાવનારા છએ જીવનિકાયની હિંસા કરાવનારા) દ્વારા સંસારનું ભરણપોષણ આત્મા કરે તો તેથી ડબલ પાપ બંધાય. જીવને ખાવા-પીવા ઓછું જોઈએ છે પણ પરિગ્રહ કરવા માટે જ આ પાપો બાંધે છે. આમ પુણ્યાનુબંધી પાપ બંધાય છે.
કષાયો ઃ ક્રોધ, માન, માયા, લોભ એ ચારને કષાય કહેવાય છે. તે દરેકના અનંતાનુબંધી, અપ્રત્યાખ્યાની, પ્રત્યાખ્યાની અને સંજ્વલન એમ ૪-૪ ભેદ થવાથી કુલ-૧૬ થાય. આ કષાયોના કારણે આત્મા દુર્ગતિએ જાય, સમક્તિાદિને ઉદયમાં આવવા ન દે, જન્મ મરણ વધારી દે, માટે તેને પાપ કહ્યું છે.
વિષયો : ઈન્દ્રિયો પાંચ છે. તેનાં પાંચ વિષયો છે અને પ્રભેદ - ૮+૫+૨+૫+૩ = ૨૩ છે. આત્મા જો અશુભલેશ્યાના કારણે વિષયાધિન થાય. વિષયોમાં આસક્ત બને તો મૃત્યુ સુધી પણ પહોંચી જાય. તેથી વિષય-વિકારના ગુલામ થવું ન જોઈએ. - પાંચ હેતુ : કર્મ બાંધવાના મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, પ્રમાદ, કષાય અને યોગ એમ પાંચ હેતુ છે. જીવ એક ગતિમાંથી બીજી ગતિમાં ૧ થી ૪ સમયમાં પહોંચી જાય છે. તેથી “જેવી મતિ એવી ગતિ' એ ન્યાયે અંત સમયે વિચારોથી પાપકર્મ બાંધવામાં રસિયો થઈ જીવ વિના કારણે દુર્ગતિનો અતિથિ થાય છે.
ટૂંકમાં યાદ રાખવું કે “ક્રિયાએ કર્મ” એ ન્યાયે દરેક ક્રિયા, પ્રવૃત્તિ શુભ અથવા અશુભ કર્મનો બંધ કરાવનારી છે. “પરિણામે બંધ” એ દ્રષ્ટિએ ક્રિયા કરતી વખતે જેવા પ્રકારના જીવના પરિણામ-વિચાર હોય તેવા પ્રકારનો એ બંધ કરે છે અને અંતે “ઉપયોગે ધર્મ' એવા ટંકશાળી વચન દ્વારા જીવ જો દરેક સ્થળે, ક્ષણે એ પાપના બંધથી બચવા ઉપયોગ, કાળજી રાખે તો ધર્મ કરવા સમર્થ બને.
૬૫