________________
૧. રુચિ
(૧) (આત્મા માટે) સચિની આવશ્યકતા જોઇએ. દરકાર હોવી જોઈએ. વિકલ્પોથી થાક લાગવો જોઈએ. તીવ્ર પ્યાસ લાગે તો શોધે જ. (૨) પ્રશ્ન :- રુચિ વધતાં વધતાં વસ્તુની મહિમા વધતી જાય છે અને સુગમતા પણ વધુ ભાસે છે?
ઉત્તર :- રુચિ વધે છે, એવા (પર્યાયના) લક્ષમાં પણ પર્યાયમાં મહત્તા થાય છે. તેમાં (પર્યાયમાં) હું પણું દેખાય છે, તેથી ત્રિકાળીમાં જામી શકાતું નથી. તે તો વિકલ્પવાળી રુચિ છે. હું તો પરિણામ માત્રથી ભિન્ન છું એવા ત્રિકાળીનો અનુભવ આવવો તે જ અભેદની રુચિ છે. (૩) પ્રશ્ન :- રુચિ કેમ થતી નથી?
ઉત્તર :- જરૂરિયાત દેખાય તો અંદરમાં આવ્યા વિના રહે જ નહિ, સાંભળે છે (તેમાં) પ્રસન્નતા આદિ થાય છે પરંતુ સુખની જરૂરત હોય તો અંદરમાં આવે. જરૂરત ન હોય તો ત્યાં (પ્રસન્નતા આદિમાં) જ ઠીક માને. લાભ છે. નુકશાન તો નથી ને! (એવો ભાવ રહી જાય છે) (૪) યથાર્થ રુચિ હોય તો કાળ લાગે જ નહિ. રાત દિવસ, ખાતાંપીતાં, સુતાં તેની જ પાછળ પડે. (૫) જેટલી ધગશ ઉગ્ર તેટલું કાર્ય જલદી થાય છે. (૬) ખરેખર તીવ્ર રુચિ હોય તો ત્રિકાળી દળમાં જ જામી જાય. આડીઅવળી (વાત) ગમે જ નહિ, વ્યવહારના વિકલ્પમાં રોકાય જ નહિ. યોગ્યતા ઉપર છોડી દે-ત્યાં જર ન રહે. દષ્ટિના વિષયમાં જ જોર રહે. (૭) (ચર્ચા સાંભળવાવાળાઓ પ્રત્યે) બધાને લગની તો સારી છે, પરંતુ યથાર્થ લગની લાગે તો હર સમય આ જ (સ્વરૂપનું ઘુટણ) ચાલતું રહે. ગમે તેટલો પણ સમય થાય, ખબર જ ન પડે. રુચિનું સ્વરૂપ જ એવું છે કે
જ્યાં લાગે ત્યાં કાળ દેખે જ નહિ. (૮) રુચિ તો તેનું નામ કહેવાય છે કે જે વિષયની રુચિ હોય તેના વિના ક્ષણ પણ ચાલી શકે નહિ. પતંગિયું āપકને જોતાં જ ચોંટી જાય છે,
