________________
વિભાગ - ૨ “આત્મપ્રાપ્તિ કેમ થાય” આ વિષયમાં જિજ્ઞાસાપૂર્વક પૂછેલા પ્રશ્નનો આ વિસ્તૃત ઉત્તર છે. (૧) રુચિમાં ખરેખર પોતાની જરૂરત લાગે, ત્યારે પોતાની વસ્તુની પ્રાપ્તિ થયા વિના રહે નહિ. ચોવીસે કલાક ચિંતનમાં-વગચિંતનમાં એક આ જ (સ્વરૂપનું ઘોલન) ચાલતું રહે. જે વિષયની રુચિ હોય છે, તે વિષય, સેંકડો બાહ્યકાર્ય કરવા છતાં પણ, ચાલુ જ રહે છે. બહારનો ઉપયોગ ઉપર ઉપર ચાલે છે- તેમાં જાગૃતિ હોતી નથી. જે વિષયની રુચિ હોય છે તેમાં જ જાગૃતિ રહે છે. સેંકડો કાર્ય કરતા રહેવા છતાં પણ, તે બધાની ગૌણતા જ રહ્યા કરે છે અને રુચિનો વિષય જ મુખ્ય રહે છે. (૨) વિકલ્પાત્મક વિચારમાં પણ, શરીરાકાર ચૈતન્યમૂર્તિને ટાંકી ધ્યો. “હું તો આ જ છું” સુખ -દુઃખની જે કાંઈ પર્યાય થાય તેની ઉપેક્ષા રાખો. “હું તો આ જ છું.” વિચાર ચાલે, તેની પણ ગૌણતા રાખો. “ હું તો એવો ને એવો ચૈતન્યમૂર્તિ છું.” બસ આ જ દઢતા કરતા રહો. (૩) સાંભળવું, શાસ્ત્ર વાંચવું વગેરે બધાની ગૌણતા થવી જોઈએ. એકાંતનો વધુ અભ્યાસ રહેવો જોઈએ. જેથી સ્વરૂપ-ઘોલન વધે) (૪) આ (સમ્યકત્વ) પ્રાપ્ત ન થયું તો સાવ નિગોદમાં ચાલ્યો જશે. એમ નિગોદના ભયથી પોતાનું કાર્ય કરવા ચાહે, (જે યથાર્થ નથી, પરંતુ (અભિપ્રાયમાં) નિગોદની અવસ્થા હો અથવા સિદ્ધની, મારો કાંઇ બગાડસુધાર નથી (હું અવસ્થારૂપ નથી) એવી હું અચલિત વસ્તુ છું-એવી શ્રદ્ધા જામી જવી જોઈએ. પર્યાય ગમે તેવી હો, તેની ઉપેક્ષા જ રહેવી જોઇએ. (૫) પરદ્રવ્યની સાથે તો કાંઈ સંબંધ જ નથી. એટલો આ વાતનો તો પક્ષ હોવો જોઇએ-પછી વસ્તુ (ત્રિકાળી ધ્રુવ) અને પરિણામ (ઉત્પાદ વ્યય) એ બે વચ્ચેના વિચારમાં જ બધો સમય લગાવી દોવો. ચોવીસ કલાક બસ આ જ (સ્વરૂપનું ઘૂટણ) ચાલવું જોઈએ. પ્રવૃત્તિભાવને ગૌણ કરીને આ એકની - જ મુખ્યતા હોવી જોઇએ. આ જ પ્રયાસ નિરંતર ચાલવો જોઈએ.