________________
(૪) પ્રમેયત્વ ગુણઃ જે શક્તિના કારણથી દ્રવ્ય કોઈને કોઈ જ્ઞાનનો વિષય
હોય તેને પ્રમેયત્વ ગુણ કહે છે. (૫)અગુરુલઘુત્ત્વ ગુણઃ જે શક્તિના કારણથી દ્રવ્યની દ્રવ્યતા કાયમ રહે,
અર્થાત્ એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્ય રૂપે ન પરિણમે અથવા એક ગુણ બીજા ગુણરૂપે ન પરિણમે તથા એક દ્રવ્યના અનેક અથવા અનંતગુણ વિખરાઈને જુદા
જુદા ન થઈ જાય તેને અનુરૂલઘુત્ત્વ ગુણ કહે છે. (૬) પ્રદેશત્ત્વ ગુણ : જે શક્તિના કારણથી દ્રવ્યનો કોઇપણ આકાર
અવશ્ય હોય. વિશેષ ગુણ : જે સર્વ દ્રવ્યોમાં ન વાપે તે વિશેષ ગુણ કહે છે. જીવ દ્રવ્યમાં : ચેતના, સમ્યકત્ત્વ, ચારિત્ર, ક્રિયાવર્તી શક્તિ. પુદ્ગલ દ્રવ્યમાં : સ્પર્શ, રસ, ગંધ, વર્ણ, ક્રિયાવર્તી શક્તિ ઈત્યાદિ ધર્મ દ્રવ્યમાં : ગતિ હેતુત્વ વગેરે... અધર્મ દ્રવ્યમાં : સ્થિતિ હેતુત્વ વગેરે... આકાશ દ્રવ્યમાં : અવગાહન હેતુત્વ વગેરે... કાળ દ્રવ્યમાં : પરિણમન હેતુત્વ વગેરે... ચાર અભાવ હવે અભાવનું સ્વરૂપ જાણવું જરૂરી છે.
એક પદાર્થનું બીજા પદાર્થમાં નહિ હોવાપણું તેને અભાવ કહે છે. અભાવના ચાર ભેદ છેઃ (૧) પ્રાગભાવ, (૨) પ્રāસભાવ,
(૩) અન્યોન્યાભાવ અને (૪) અત્યન્તાભાવ. (૧) પ્રાગભાવ : વર્તમાન પર્યાયનો પૂર્વ પર્યાયમાં જે અભાવ તેને
પ્રાગભાવ કહે છે. • (૨) પ્રäસભાવ : આગામી પર્યાયમાં વર્તમાન પર્યાયના અભાવને
CN)
