________________
પ્રÜસભાવ કહે છે.
(૩) અન્યોન્યાભાવ : પુદ્ગલ દ્રવ્યના એક વર્તમાન પર્યાયમાં બીજા પુદ્ગલના વર્તમાન પર્યાયના અભાવને અન્યોન્યાભાવ કહે છે.
(૪) અત્યન્તાભાવ એક દ્રવ્યમાં બીજા દ્રવ્યના અભાવને અત્યન્તાભાવ કહે છે.
વિશેષ : જીવ અને પુદ્ગલમાં, પોતે પોતાની, ક્રિયાવતી નામની ખાસ એક શક્તિ છે કે જેના કારણે તે પોત-પોતાની લાયકાત અનુસાર ગમન કરે છે અને સ્થિર થાય છે. કોઇ દ્રવ્ય (જીવ કે પુદ્ગલ) એક બીજાને ગમન કે સ્થિર કરાવતું નથી. તે બન્ને દ્રવ્યો પોતાની ક્રિયાવતી શક્તિથી તે સમયની પર્યાયની લાયકાત અનુસાર ગમન કરે છે અને સ્થિર થાય છે
૮૪.યથાર્થ સમજણ :
‘ઠીક શું અને અઠીક શું ?’ તેના ચાર ભંગ છે.
(૧) પર વસ્તુને ઠીક કે અઠીક માને તે અજ્ઞાની-મિથ્યાદષ્ટિ છે, કેમ કે કોઇ પદાર્થ ઇષ્ટ કે અનિષ્ટ છે જ નહીં. જે પરમાં ઠીક માને તેને ગ્રહણ કરવા માંગે અને પરને અઠીક માને તેને ત્યાગવા માંડે, પણ પર પદાર્થની ક્રિયા તો સ્વતંત્ર છે, તેનો આત્મા ગ્રહણ કે ત્યાગ કરી શકતો જ નથી. જે પદાર્થની ક્રિયા પોતાને (આત્માને) આધીન નથી તેમાં ઠીક-અઠીકપણું માનવું અને તેના ગ્રહણ તે ત્યાગની ઇચ્છા કરવી તે મિથ્યાદષ્ટિપણું છે. કોઇપણ પર પદાર્થ ઇષ્ટ તે અનિષ્ટ નથી.
"
(૨) હું આત્મા ઠીક અને પરપદાર્થ અઠીક ' એમ માનવું તે પણ અજ્ઞાન છે, કેમ કે એમ માનનાર જીવ પરને અઠીક માનતો હોવાથી તે પરને છોડવા માંગે છે, પરંતુ પરનું ગ્રહણ કે ત્યાગ આત્મા કરી જ શકતો નથી. ગ્રહણ કે ત્યાગ પોતાના ભાવમાં થઇ શકે છે. જે પરને અઠીક માને છે, અને ‘ હું પરને છોડી શકું કે ગ્રહી શકું' એમ માને છે તે મિથ્યાદષ્ટિ છે.
.
(૩) મારો પૂર્ણાનંદ સ્વભાવ ઠીક અને આ વિકારી ભાવ અઠીક ' એમ માને છે, ત્યાં દૃષ્ટિ તો સાચી છે. પરંતુ ચારિત્રની અસ્થિરતા છે. વિકારી ભાવને
D
