________________
માત્રની અનિયતા દેખીને કુમાર ડઘાઈ ગયો. પણ તે વેદનામાંથીય વૈરાગ્ય પ્રગટયો, જેણે નિત્યની ભાળ કાઢવા આત્માને જગાડ્યો, જેણે શાશ્વતની ભૂખ આત્મામાં ઊભી કરી.
પણ આવા તો કૈક કુમાર ઊંઘમાંથી જાગીને ચાલી નીકળ્યા, સૂતેલાને ઊંઘ જ પ્યારી લાગી, સૂતેલા તો ઊંઘમાં જ રહ્યા. પણ તેથી જે અનિત્ય છે તે કાયમ ટકવાનું નથી. જે વિનશ્વર છે, તે શાશ્વત બનતું નથી. લોઢું કટાઈ જાય છે, અનાજ સડી જાય છે, કપડું કોહવાઈ જાય છે. એલોપથી ડ્રગ્સ એક્સપાયર થઈ જાય છે, વસાણાં ગંધાઈ જાય છે, ફૂલ ચીમળાઈ જાય છે. વસ્તુમાત્રની દશા પલટાતી જાય છે, માનવી જોયા કરે છે, કોઈક જોઈને વિચારે છે, વિચારીને સમજે છે કે કાચિંડો રંગ બદલ્યા કરે તેમ બધું જ બદલાયા કરવાનું ? જેમાં વેષો બદલાયા કરે તે તો નાટક! આ પુદ્ગલના નાટકો નીરખી હું રીઝ અને ખીજ શાને કરું ? નિત્ય ભાગીની દોટ શરૂ થાય છે, અવસ્થિત અવસ્થાની તીવ્ર ઝંખના જાગે છે, અવસ્થા માત્રની અનિત્યતાનું સચોટ ભાન દિલમાં અંકિત થાય છે અને તેથી વસ્તુમાત્રનું વાસ્તવિક દર્શન કરવાની એક દષ્ટિ ખૂલે છે.
એક ગુજરાતી લોકગીતમાં યૌવનની અસ્થિરતાનું વાસ્તવિક દર્શન જોવા મળે છે.
જોબનીયું આજ આવ્યું ને કાલ જાશે જોબનીયું કાલ જાતું રે'શે. એને પાઘડીના આંટામાં રાખો, જોબનીયું કાલ જાતું રેશે.”
ભલે તેને કોઈ પાઘડીના આંટામાં બાંધી રાખે, ભલે કોઈ એને છાશની દોણીમાં સંતાડી રાખે, ભલે કોઈ એને સેફ ડિપોઝિટ વોલ્ટમાં પૂરી રાખે, યૌવન અસ્થિર છે, તે છટકી જ જવાનું.
હયકંપ ૬ ૭૩
