________________
પ્રારંભ પછી પૂર્ણાહુતિ, શરૂઆત પછી સમાપ્તિ, સંયોગ પછી વિયોગ, જન્મ પછી મૃત્યુ, પ્રત્યેક વ્યક્તિએ સ્વીકારવું જ રહ્યું. કુદરતના આ ક્રમને જેણે બહાલી આપી નથી તેના નસીબમાં વ્યથા, ઉકળાટ અને વલોપાત છે. પાનખરની ચિંતામાં તે જીવનની વસંતને માણી શકતો નથી. વાક્યને પણ પૂર્ણવિરામ હોય છે, જ્યાં વાક્ય પૂરું થાય છે. ટ્રેનના માર્ગને અંતે સ્ટેશન હોય છે, જ્યાં મુસાફરી અટકે છે. ત્રણ કલાકના સિનેમાના શો પછી સ્ક્રીન પર The End ચમકે છે. આવી સીધી સાદી સમજ પણ માનવી મૃત્યુ અંગે કેળવી શકતો નથી.
કો'ક જાગૃત આત્મા મૃત્યુના અનિવાર્ય આગમનને જાણીને ચેતી જાય છે, પરલોકમાં ક્યાંક જવાનું છે, તે જાણીને તેની તૈયારી કરે છે, તે કાયરની જેમ મૃત્યુથી ગભરાતો નથી. તે હિંમતપૂર્વક મૃત્યુને ભેટે છે. કારણે મૃત્યુને મહોત્સવ બનાવવાની તૈયારીઓ તે કરી લે છે.
એક નગરમાં વિચિત્ર પ્રથા હતી. નગરનો કોઈપણ વ્યક્તિ નગરનો રાજા બની શકે. રાજા બન્યા પછી પાંચ વર્ષ સુધી તે સર્વસત્તાધીશ. તે ધારે તે રીતે પોતાની સત્તાનો ઉપયોગ કરી શકે. પણ પાંચ વર્ષ પૂરા થતાં નગરજનો તેને દૂરના એક નિર્જન બેટ પર એકલો છોડી દે. ભૂખ, તરસ અને એકલતાના દુઃખથી રીબાઈને તે મરી જાય. પાંચ વર્ષના રાજાઓ રાજ્યકાળ દરમ્યાન તો ખૂબ મજા કરી લે, પણ વિદાય વેળાએ તેમનો વલોપાત હૈયાને ધ્રુજાવી દેતો. પણ છતાં, એ કારમી પ્રથા ત્યાં ચાલુ જ રહી.
એક બુદ્ધિમાન સજ્જને આ નગરનું સત્તાધીશપણું સ્વીકાર્યું. પાંચ વર્ષ તેણે બધી મજા અને મોજ શોખને ગૌણ ગર્યા. સત્તાનાં સામર્થ્ય છતાં કોઈ વૈભવને રાજા માણતો નથી, તેમ જાણીને સહુ તેની મૂર્ખતા, પર કરુણા ચિંતવવા લાગ્યા. સહુને તેની પાંચ વર્ષ પછીની કરુણ દશાનો વિચાર આવ્યો. પાંચ વર્ષ પછી પેલા બેટ પર જલદી જવા તે ઉત્સુક બન્યો. પૂર્વના
હદયકંપ $ ૧૦૧