________________
સામુદ્રિક શાસ્ત્ર પણ લક્ષણો તપાસવામાં જીભ ઉપર ઘણો મદાર બાંધે છે. જે સ્ત્રીની જીભ શ્યામ રંગની હોય તેને સામુદ્રિક શાસ્ત્રની ભાષામાં શંખણી કહેવામાં આવે છે. આવી સ્ત્રી વિધવા, કર્કશા અને દુર્ભાગી હોય છે. શ્વેત રંગની જીભ દાસત્વ સૂચવે છે. - પેટ બગડે ત્યારે જીભ પર ચાંદા પડી જાય છે, તે જોઇને કુદરતના ન્યાયતંત્ર પર ઓવારી જવાય છે. મોટે ભાગે જીભના તોફાનને કારણે જ પેટમાં બગાડો થતો હોય છે. ગુનેગારને જ સજા કરતું પ્રકૃતિનું નિષ્પક્ષ ન્યાયતંત્ર અહોભાવ ઉપજાવે છે. - પેટ અને શરીરનો બગાડો જેમ જીભની છારી પરથી જણાય છે, તેમ મન અને જીવનનો બગાડો પણ જીભ પરના શબ્દો દ્વારા વરતાય છે. આમ જીભ માનવીની શારીરિક અને માનસિક તંદુરસ્તીનો ઘણો બધો તાગ આપી દે છે.
અકબરે એક વાર બિરબલને પૂછયું: “માણસને કેવી રીતે ઓળખવો ?” ત્યારે બિરબલે આપેલા જવાબને કવિએ કવિતામાં માને છે.
મોતી સબ એક રંગ, એક મેં અમોલ નંગ, મિલેગા ઝવેરી તો કિંમત કર જાનીએ; કહે કવિ બિરબલ, સુન શાહ અકબર ! આદમીકા તોલ એક બોલમેં પિછાણીએ. પ્લેટો કહેતોઃ બોલો, એટલે હું તમને ઓળખી શકું.
માટીનું વાસણ ખરીદતી વખતે તેના પર ટકોરો પાડવામાં આવે છે. વાસણના અવાજ પરથી ખબર પડી જાય છે કે વાસણમાં તિરાડ તો નથી પડેલી ને ? વાસણની જેમ માણસ પણ તેના શબ્દ પરથી ઓળખાઇ જાય છે. રંગ, રૂપ, વેષ તો દુર્જન અને સજજનના સરખાં પણ હોઇ શકે. દુલા કાગ પણ એ જ વાત જણાવે છે ?
કોયલડી ને કાગ, વાને વરતારો નહીં
જીભલડી દે જવાબ, સાચું સોરઠીયો ભણે. કબીરના શબ્દો જુદા છે? વાણીએ પહચાનીએ ચોર-સાધુકી ઘાટ
જો કરણી અંદર બસે, નિકલે મુખકી વાટ,
