________________
કોણ આવ્યું ?
હરણીએ પારધીને શું કહ્યું? ઝાડ કેવું હતું ?
પારધીએ હરણોને શું કહ્યું? સુલભ રીતે મેળવીને જવાબો નોટમાં લખાય છે. હોમવર્ક રૂપે બે ત્રણ વખત લખે છે, ને પાઠ“ચાલી ગયો“સમજાવાઇ ગયો.”
દોઢસો રૂપિયે ડઝન મળતી નોટબુકના મોંઘાદાટ કાગળ ઉપર તો ઘણુંબધું આવી ગયું, પણ વિદ્યાર્થીના મહામોંઘા હૃદયમાં શું ઊતર્યું?
કદાચ કાંઇ નહીં. કારણ કે જે જવાબ અત્યારે લખાઇ ગયા તે કદાચ પરીક્ષાની પૂર્વસંધ્યાએ જ વંચાશે. પરીક્ષામાં પ્રશ્નો પૂછાશે, ‘તળાવની પાસે પહેલું કોણ આવ્યું ?' વિદ્યાર્થી સ્વચ્છ અક્ષરે લખશે “હરણ.' શિક્ષક તેના માર્કસ આપશે. વિદ્યાર્થી પાસ થશે. જો વિદ્યાર્થી “હરણનું બચ્ચું' લખે તો ખોટું. કદાચ “નાપાસ'.
આમ જ વર્ષોવર્ષ પાસ થવાય છે, થતા રહેવાય છે. એક કિક વાગતા ફૂટબોલ પણ પાસ થાય છે તેમ. હૃદયની તૃષાતુર ધરતી કદી સંવેદનાની ભીનાશ અનુભવતી નથી. તેમાં પ્રેરણા અને સુસંસ્કારોનાં બીજારોપણ કદી થતાં નથી. અર્થપૂર્ણ પ્રશ્નો દ્વારા એ કદી ખોદાતી નથી કે ખેડાતી નથી. સચ્ચરિત્ર વિશે જાણ્યાના અસીમ આનંદનું ખાતર પાણી એને કદી મળતું નથી અને પરિણામે “ઘડતરનું ફળ કદી પ્રાપ્ત થતું નથી. વ્યક્તિને પણ અને સમાજને પણ.
જરા આ પ્રશ્નો પણ જોઇએ?
(૧) હરણાએ પાછા ફરવાનું વચન આપવા છતાં જો તે પાછું ફર્યું ન હોત તો ?
(૨) પારધીએ હરણોને કહ્યું કે તમને મારીને હું ક્યાં જાઉં? જો પારધીએ હરણોને માર્યા હોત તો તે ક્યાં જાત? અને કેમ ?
(૩) પારધીએ હરણોને કેમ ન માર્યા ?
આના ઉત્તર મેળવવા વિદ્યાર્થીએ કલ્પનાઓ કરવી પડશે, વિચાર કરવો પડશે, મથામણ પણ.
વ્યાવહારિક તથ્યો અને સનાતન સત્યો વચ્ચેનું અંતર તેના ધ્યાનમાં આવશે, એમાંથી કંઇક સમજણ પડશે, કંઇક પ્રેરણા મળશે. આદર્શ કેવા હોય?
શિક્ષણની સોનોગ્રાફી
