________________
એક જમાનામાં મુંબઇમાં ગુજરાતીઓ અશુદ્ધ મરાઠી બોલી જાણતા હતા અને મહારાષ્ટ્રીયનો અશુદ્ધ ગુજરાતી બોલી જાણતા. આજે ગુજરાતીઓ અશુદ્ધ ગુજરાતી બોલે છે અને મહારાષ્ટ્રીયનો અશુદ્ધ મરાઠી.
બાળકનું ભાષાપ્રભુત્વ બે વસ્તુ પર આધારિત છે. એક તો તે માતૃભાષાના માધ્યમે શિક્ષણ લે અને બાકી ને બીજી ભાષા પરિપક્વ ઉમરે શીખે. નાનપણથી અંગ્રેજી માધ્યમમાં ભણનારા કરતાં જૂની પેઢીના શિક્ષિત લોકોનું અંગ્રેજી વધુ પાવરફુલ હોવાનું પણ આ જ કારણ છે. નાની ઉંમરે જ શિક્ષણનું નવું માધ્યમ દાખલ થતાં જ ભાષાકૌશલ્યની ખબર લઇ નાંખે છે.
એક નવી ભાષા તૈયાર કરવી હોય તો કેટલી મહેનત પડે ! આજે માતૃભાષાને ટકાવવા પણ મહેનત કરવી પડે તેવી દશા થઇ છે. કો'કે આ અંગેની પોતાની ઊર્મિઓને કાવ્યદેહ આપ્યો છે.
ગુભાઇ છે, ગુમાઇ છે, ગુમાઇ છે. કોન્વેન્ટ સ્કૂલના કમ્પાઉન્ડમાં સંચાલકોને વાલીઓના સંગમાં આધુનિકતાની ઘરેડમાં ને દેખાદેખીની પરેડમાં પશ્ચિમી રંગમાં ને વિદેશી ઢંગમાં માણસના વર્તનમાં ને સંસ્કારપરિવર્તનમાં ભાળ મળે તો કો'ક સંભાળજો ભાષા અમારી ગુજરાતી આજે ગુમાઈ છે, ગુમાઈ છે, ગુમાઇ છે. પોતાની ભાષા ગુમ થાય એટલે બીજી પણ ઘણી બાબતો શિથિલ બને છે.
ભાષાપ્રભુત્વની સાથે જ તેના પારિવારિક ગઠબંધનોને પણ શિક્ષણનું અંગ્રેજી માધ્યમ અસર કરે છે. પછી મોર્ડન દીકરાઓને બાપ જૂનવાણી લાગે છે, માતા ઓર્થડૉક્સ લાગે છે અને ઘરનું વાતાવરણ બેક્વર્ડ લાગે છે. આવી પરિસ્થિતિ છેવટનો વળાંક લે છે, જેને વિભાજન કહેવાય છે. ભાષાની અનેકતા ઘરની એકતા સામે પણ ખતરો ઊભો કરે છે.
ત્ર શિક્ષણની સોનોગ્રાફી,
