________________
મળે તે બધું લબ્ધિસ્વરૂપ બની જાય છે. આવા પારસમણિતુલ્ય વિનયને લબ્ધિઓ રૂપી કીલિકાઓને ખેચનારા લોહચુંબતુલ્ય ગણવો એ તો વિનયગુણનું અવમૂલ્યન છે.
પ્રભુ ગૌતમનાં ચરિત્રજલમાં જ્યારે ડૂબકી મારું છું, ત્યારે પ્રભુ ગૌતમ નખશિખ બાળક સ્વરૂપ મને દેખાયા કરે છે. આમ તો શાસ્ત્રપ્રદર્શિત બાલ, મધ્યમ અને બુધ એ જીવોના ત્રણ પ્રકારમાંથી તેઓ બુધ કક્ષાના હતા, છતાંય બાલ હતા.
બાળકની ત્રણ આગવી વિશેષતાઓથી હું હંમેશાં ખૂબ પ્રભાવિત છું : નિર્દભતા, નિર્ગસ્થતા અને નિશ્ચિતતા! બાળકને દંભ કરતાં ન આવડે. દંભ ઉપર તો મોટેરાઓની ઈજારાશાહી કહેવાય. મનમાં જુદું અને વચન-વર્તનમાં જુદું એવું બાળકમાં જોવા ન મળે.બાળકના વિચાર, ઉચ્ચાર અને આચાર ત્રણેય એક સીધી લીટીમાં હોય. હું જે બોલીશ કે કરીશ, તેની છાપ બીજા ઉપર શું પડશે? તેવું વિચારવાની બારી જ હજુ બાળકમાં ખૂલેલી નથી હોતી અને આ બારી ખૂલે ત્યારે તે બારી વાટે જ બાળપણ વિદાય લે છે. બાળકને નાગાપૂગા ફરવામાં શરમ નથી નડતી. તેને પોતે જેવો છે, તેવો દેખાવામાં જરાય લજ્જાનો અનુભવ નથી થતો. તેથી તેને દંભનાં આવરણ ઓઢવાં પડતાં નથી. બાળકની નગ્નતા નિર્લજ્જતાના ઘરની નથી, નિર્દોષતાના ઘરની છે. દંભની ગેરહાજરીને કારણે તેને બધું વિચારપૂર્વક ગોઠવી ગોઠવીને બોલવું પડતું નથી.
સાધનાના ક્ષેત્રમાં દંભ એ કેટલો મોટો વિક્ષેપ છે! દંભની હાજરીમાં સાધના સાધના રહે છે જ ક્યાં? અધ્યાત્મસારના દંભત્યાગ અધિકારમાં દંભદોષની દુષ્ટતાનું ધ્રુજાવી દે તેવું વર્ણન થયેલું છે. દંભ સહિતની સાધનાને લોખંડની નાવમાં દરિયો તરવા જેવી આત્મઘાતક ચેષ્ટા ત્યાં ગણાવવામાં આવી છે. જ્યાંથી દંભને સર્વથા નગરનિકાલ મળેલો છે, તેવું એક
- ગૌતમ ચૌષ્ઠિ ૩૯
