________________
છલકાવાની તૈયારીમાં છે. તેમનાથી રહેવાયું નહિ. તેઓ બોલી ઊઠ્યા: કપ અને રકાબી બને ભરાઈ ગયા છે. હવે એમાં વધુ ચા સમાઈ શકે તેમ નથી.' - સંત નાન-ઈન આ જ પ્રતિભાવની પ્રતીક્ષામાં હતા તેમણે સોગઠી મારી : “આ પ્યાલાની જેમ જ તમારું મન અભિપ્રાયો, માન્યતાઓ કે ધારણાઓથી સભર છે. જ્યાં સુધી તમે તમારું મન ખાલીન કરો, ત્યાં સુધી હું તમને ઝેન વિષે શું સમજાવી શકું?”
ઈન્દ્રભૂતિ ગૌતમે પોતાના આત્મવિષયક અજ્ઞાનને છતું કરીને વિરાટ જ્ઞાન-પ્રકાશને પ્રવેશવાનાં કમાડ ખોલી નાંખ્યાં. તે ઉપર્યુક્ત પ્રાધ્યાપક જેવો જ પ્રસંગ યુરોપના મહાન વિચારક ઓસ્પેન્ઝીનો છે. ઓસ્પેન્ઝી મહાન રહસ્યવાદી ગુજીએફ પાસે ગયા અને કહ્યું : “હું જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે આવ્યો છું. તમે તત્ત્વના ઊંડા પ્રદેશ સુધી પહોંચેલા છો. જીવનના રહસ્યને પામવાની ચાવીઓ તમારી પાસે છે, એવું મેં સાંભળ્યું છે. તે ચાવીઓ પ્રાપ્ત કરવા આપની પાસે હું આવ્યો છું.”
ગુર્જીએફ અસાધારણ વ્યક્તિત્વના સ્વામી હતા. તેમણે કહ્યું : “ઠીક છે. તમે પણ મોટા જ્ઞાની છો. યુરોપના મોટા વિદ્વાનોમાં તમારી ગણતરી થાય છે. આ કોરો કાગળ લો અને તમે જે જાણતા હો તે તેના પર લખો. પછી તમે જે નહિ જાણતા હો તે હું તમને કહીશ.”
ઓસ્પેન્ઝી કોરો કાગળ અને કલમ લઈને લખવા બેઠા. પણ જેમ જેમ એ વિચારતા ગયા, તેમ તેમને પોતાના જ્ઞાનની અધૂરપનો ખ્યાલ આવતો ગયો. પોતાના અજ્ઞાનનો પરિચય થતાં તે ધ્રૂજી ઊઠ્યા. સૂર્યની ગરમીથી બરફ ઓગળવા માંડે, તેમ ગુર્જીએફની હાજરીથી તેમનું જ્ઞાન સરી જવા લાગ્યું.
Dil
–
ગૌતમ ગોષ્ઠિ ૧૦૫ *
