________________
૧૪.
ખંડ ચેાથે
૩૩૭. પરિ પરિ તેહના મર્મદેખાવી, ભારે કીધો ભૂડે રે. મુ. ૧૩ અનુભવગુણ આવ્યો નિજઅંગે, મિટરૂપનિજ માઠો. સાહિબ સન્મુખ સુનજર જતાં, કેણ થાયે ઉપરાંઠરે. મુઝ સાહિબ જગને તૂટે. થડે પણ દંભે દુખ પામ્યા, પીઠ અને મહાપીઠે; અનુભવવંત તે દંભ ન રાખે, દંભ ધરે તે ધીઠો રે, મુ. ૧૫ અનુભવવંત અદંભની રચના,ગયે સરસ સુક, ભાવ સુધારસ ઘટઘટ પી. હુઓ પુરણ ઉતક કેરે, મુ. ૧૬
અર્થ–મને સકળ જગતના પતિ શ્રી જિનેશ્વરદેવ ખચિત તુષ્ટમાને થયા છે એમ માનું છું કેમકે શુભકાર્યની પૂર્ણાહુતિ થવી એ પ્રભુની પ્રસનતાનું જ કારણ છે, એટલે કે જે શુભ કાર્ય આદર્યું હોય તે નિર્વિઘપણે પૂર્ણ થવું એ પોતાના ઈષ્ટદેવના અધિષ્ઠાયકોની પ્રસન્નતા જ છે, અને એથી જ આ શ્રીપાળજીની રાસ રચનામાં જ્ઞાનરૂપી અમૃતને વરસાદ વરસ્યો છે, જેથી અજ્ઞાન રૂ૫ રજનીની તદ્દન અછત થઈ ગઈ છે. જેમ ખીરની અંદર ગૌતમસ્વામીને અંગૂઠે ખીરની વૃદ્ધિનું જ કારણ થઈ રહેલ હતો, એટલે કે અષ્ટાપદ પર્વતની યાત્રાએ જતાં ક્ષીરાશવલબ્ધિ બળથી એક ન્હાના પાત્રમાં ખીરજનની અંદર પોતે અંગુઠે દાખલ કરી તે જરા ખીરવડે પંદરસો ત્રણ તાપસને જમાડી તૃપ્ત કર્યા, પરંતુ તે ખીરને વધારનાર કારણરૂપ ગૌતમસ્વામીજીને અંગૂઠો જ લબ્ધિરૂપ હતો, તેમ જ્ઞાનની અંદર જ્ઞાનવૃદિધનું કારણ અનુભવજ્ઞાન જ છે તે અનુભવજ્ઞાન વગર સર્વજ્ઞાન મિથ્યાજ સમજવું અનુભવ એજ માટે મહેતાજી છે !) જ્ઞાન ત્રણ જાતનાં છે એટલે કે પહેલું ઉદકક૫ જ્ઞાન છે તેના અનુભવ વડે, જેમ પાણી પીવાથી તરસ છીપે; પણ થોડીવાર પછી તરશ લાગે છે, તેમ વ્યાકરણ, શબ્દ, કાવ્ય, શાસ્ત્ર વગેરે લૌકિક-પ્રાકૃત, ચારિત્રાનુવાદ, કથાનક, ચોપાઈ, રાસ ભાષા આદિ શાસ્ત્રથી થોડો વખત શાંતિ મળે છે, ગ્રંથ ભણે વાંચે ત્યાં લગીજ રસ પડે; પરંતુ તે પછી કશે રસ પ્રાપ્ત થતું નથી. બીજી પય:ક૯૫ જ્ઞાન છે તેના અનુભવ વડે, જેમ દૂધ પીવાથી થોડો વખત ભૂખ ને તરશ બેઉ શાંત થાય, તથાપિ ડે સમય વીત્યા બાદ ફરી ભૂખ તરશ લાગે, તેમ આગમ-સૂત્ર સિદ્ધાંતના ઉપગ રહિતનું જ્ઞાન પણ થોડો વખત શાંતિ આપે છે. ત્રીજું અમૃતક૫ જ્ઞાન છે તેના અનુભવવડે જેમ