________________
ખડ ચોથ
૨૩૭ તેપ બંદુકને થતા ભારે ગડુડાટ તથા ચતુરંગી સેનાના પગરવ ને શબ્દના ઘોંઘાટના પડછંદા ગાજી રહેલ છે, અને ચકચકિત કરેલ તલવાર ભાલા બરછી વગેરેની ઉપર પડતા સૂર્ય કિરણને લીધે થતા ચમકારા રૂપ વીજળી ચમકી રહેલ છે, આથી વરસાદ વરસવાનો સમય અને એ લડાઈ ચાલતાને સમય સરખાં દેખાવનો માલુમ પડવા લાગે. (વરસાદ વખતે પાણીના પડવાથી ગારો તથા પાણીનું વહેવું થાય છે તેની જગાએ એ લડાઇમાં શાને ગારે ?. અને પાણીની જગાએ શું વહેતું હતું? તથા વૃષ્ટિ થવાથી કૃષિકારો રાજી. થાય છે તેમ એ લડાઈમાં રોળ વળવાથી કેણુ રાજી થતાં હતાં ? તે આગળ” કહેવામાં આવશે. હવે તોપમાંથી છૂટતા ગેળાઓ કેવા પ્રલયકારી છે તે વિષે કવિ ઉપ્રેક્ષા અલંકારથી વર્ણન કરે છે કે ) જે તે ગેળા તોપમાંથી છૂટી ઉછળી રહ્યા હતા તે આ બ્રહ્માંડરૂપી વાસણના પણ સેંકડે કટકા કરી નાખે તેવાં લયકારી હતા તથા તે અગ્નિના ભયંકર તણખા વરસાવતા અને સંગ્રામમાં તન્મય રોષથી ભરેલા લાલચોળ બનેલ હોવાથી શત્રુને સંહાર કરવામાં યમના ડોળારૂપજ હોયની ? તેવા લાગતા હતા; કેમકે યમની નજર પણ જે પ્રાણી પર પડી તે પ્રાણુને તે પોતાના ધામમાંજ લઈ જાય છે, અને તે તોપગોળાઓ ની પણ જેના પર નજર પડી કે પ્રાણી પણ ચમધામનેજ ભેટતા હતા, જેથી હું માનું છું કે તે ગોળાઓ નહીં; પણ યમના 3ળાજ હોય એવો ખ્યાલ કરાવતા હતા. (હવે તે રણમેદાનની અંદર વીર દ્ધાઓ કેવી લઘુ લાઘવી કળાવાળા કેવા ભુજબળી અને કેવા પરાક્રમી હતા તે બતાવે છે.) તે સમરાંગણમાં કેઈક વીર લડવૈયાઓ તો પોતાનાં અર્ધચંદ્રાકાર બાવડે શત્રુઓનાં માથાં છેદતા હતા, તો કેઈક જણ શત્રુ એનાં ફેંકેલા તીવ્ર બાણે પિતાના ભણી આવતાં કે પસાર થઈને જતાં હતાં તે બાણેને આવતાં જ ઝડપી લઈ, અથવા તો અધવચથીજ ઝડપી લઈ પાછાં તે જ બાણે ધનુષ૫ર ચઢાવી શત્રુઓ ભણી ચલાવી રાળ વાળતા. હતા. કેઈક વળી તેજ તરવારના એકજ ઝટકેથી હાથીનાં કુંભસ્થળે કાપી. તેમાંનાં મોતી ( ત્યાં અગાડી સ્વનિર્મિત વીરેના વીરત્વની નોંધ લેવા - આવેલા ) બ્રહ્માજીના રથમાં જોડેલા હંસને ચગાવવાજ જાણે વેરતાં હોયની? એવો ભાસ થતો હતો. (હવે તે વીરે કેવા રણરસથી મસ્ત બન્યા છે તે કહી બતાવે છે,–) જેમ તરતને ખીંચેલે દારૂ પીવાથી પીનાર કેફમાં તરતજ મસ્ત બનતાં પ્રાણહાનિની પણ પરવાહ વિનાને બની જાય છે, તેમ ભાટ-ચારણ-કવિની તરતની રચી લીધેલી બિરદાવળી વંશાવળી ને વીરત્વ " દર્શાવ્યા સંબંધની કવિતા (ગીતક-પદ-કાવ્ય) કે જે દગ્ધાક્ષરાદિ દેષ : વગરની તે બંદીજન - સુખથી વીરવનીમય બાલાતી હોવાને લીધે જે જે ,