Page Text
________________
૧૬૨
શ્રીપાળ રાજાને રાસ સંચારી રસ વગેરે છ ભેદ છે, તે રાગ અનુરાગ અનુરતિયુક્ત, અને વીણાને વિનેદ એટલે કે વીણાની જાત આદિ અથવા સમસ્ત વાજાં સંબંધીનું સંપૂર્ણજ્ઞાન તે ગુણસુંદરીએ મેળવ્યું છે. વળી તે રાજકુમારી અત્યંત સુજ્ઞ– ડાહી છે, જેથી તેણી ચતુરને જે ચતુર ભરતાર મળે તેજ આનંદ પ્રાપ્ત થાય. પરંતુ ચતુરને મૂખને સંયોગ થાય છે, જેમ તોફાની ગાયના ગળામાં બાંધેલ અણઘડ લાકડું હીડતાં બેસતાં અથડાઈ દુઃખ દે છે, તેમ મૂખ સાથે થયેલે સમાગમ, સહવાસ કે દોસ્તી પણ તેવું દુઃખ દે છે, કેમકે ડગલે ડગલે હઠવાદ કરવાને લીધે તે હૈયામાં સાલ્યા કરે છે એમ તે રાજકન્યાએ માની લીધું છે, તથા તે કહે છે કે-“હે દેવ ! જે તે કદી ગુણવંત પર ગુસ્સે થઈ જાય તે તેના પર દુઃખની પોઠો ભરીભરીને દઈ દેજે, પરંતુ તેને ગમારની સાથે વાત કરવી કે દોસ્તી કરવી, એ અસહ્ય દુ:ખ દઈશ નહીં. મતલબ કે અન્ય દુઃખો કરતાં મૂખ સાથેને સહવાસ ઘણેજ દુઃખદાયી હોય છે, કારણ કે જે રસિકજનને અરસિકજનને સમાગમ થાય તે તે રસિકજન એક હાથે તાળી પાડવા જેવો નકામો થઈ રહે છે. બેઉ એકસરખા હોય તેજ તાલ જામે છે; પણ એક સમજદાર ને બીજે બેસમજદાર હોય છે, જેમ ઝાડથી ટૂટી જૂદી પડેલી ઝાડની ડાળી સૂકાઈ ઝાંખરૂં થઈ જાય, તેમ તે મૂખના સમાગમથી ચતુર રસિક, રસજ્ઞના વિયેગને લીધે ઝુરીઝુરીને ઝાંખરા જેવો થઈ આખર નિજીવ બને છે. મતલબ એજ કે તે મૂખ યુક્તિ કે ઉક્તિ કશું જાણતા ન હોવાથી, તથા જેને કશી કામ કરવાની ચતુરતા સંબંધી શેપનાં સાજ-લક્ષણ પણ સૂજતાં ન હોય અને અને જે આમતેમ જંગલીની પેઠે જોયા કરતો હોય, તે જાણે જંગલમાં પકડી આણેલું રેઝ હાયની? તે ગમ વગરને ગમાર હોય છે તો તેવા ગમારનું ને રેઝનું મન જગતભરમાં કઈપણ ચતુરજન રીઝવી શકનાર છે જ નહીં; કેમકે ચતુરજનેની કારીગરી; જે પોતાની વાત સાંભળે-મર્મ સમજે ધ્યાન આપે તેના પર ચાલી શકે છે અને તેવા ઉપરજ તેઓ વચનની અસર કરી શકે; પણ જે ઉહુ કરે કે આડું જોઈ બેલ્યાભણ ધ્યાન જ ન આપે તે પછી વચનની અસર શી રીતે કરી શકે? જુઓ કે-મગશેલીઓ પથરે રાત ને દહાડે નદીના જળપ્રવાહમાં પડયા રહે છે, તો પણ તે જરા પલ-ળતો નથી, તે જ રીતે રાતદિન ચતુરના સહવાસમાં રહ્યાં છતાં મૂખ પણ મૂખને ભૂખ જ રહે છે, કારણ કે તે સહવાસમાં રહેવા છતાં કહેલી કેાઈ પણ વાતને મર્મ સમજી શકતો નથી, કેમકે તેનું ચિત્ત એક ઠેકાણે હતું નથી, પણ સેંકડે બાબતમાં ભટકતું હોય છે, એટલે પછી તે હરાયા હેરની પેઠે માથું મારી ફરનાર મુખનું મન કયાંથી મુકામપર હોય, કે તે
| SR No. | 006082 |
| Book Title | Shripal Rajano Ras |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhogilal Ratanchand Vora |
| Publisher | Bhogilal Ratanchand Vora |
| Publication Year | |
| Total Pages | 468 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |