________________
શ્લોકનો ગુજરાતી પાઠઃ નિગૃહ્ય શત્રોરહમોડવકાશ
કવચિન દયો વિષયાનુચિન્તયા સ એવા સંજીવનહતુરસ્ય
પ્રક્ષણજમ્બરતરોરિવાબુ ૩૧૧ શ્લોકનો ગદ્ય અન્વય :
() નિવૃહ્ય, (તત્પશ્ચાત) અને શત્રો, વિષયાનુન્તિયા, તું (अपि) अवकाशः न देयः; सः (अवकाशः) एव, प्रक्षीणजम्बीरतरोः अम्बु ફેવ, નસ્ય (મહંવરચ) સંગીવનદેતુઃ (મતિ) રૂશા . શબ્દાર્થ :
મુખ્ય વાક્ય : શત્રો અમ: વત્ (૫) અવારઃ : | અવારી: એટલે તક; શત્રુ જેવા, શત્રુ-રૂપ એવા “અહંકારને ક્યારેય પણ અવકાશ આપવો નહીં (તેય, - તા – ધાતુનું વિધ્યર્થ-કૃદંતનું રૂ૫). આવી તક તેને કેવી રીતે મળી જવાની શક્યતા છે? -વિષયાનુન્તિયા ! – વિષયવાસનાઓનાં ચિંતન દ્વારા તેનો “નિશ્રદ, એટલે એનું પૂરેપર નિયંત્રણ કર્યા પછી પણ ? તેને સંપૂર્ણરીતે વશ કરી લીધા (Control) પછી પણ (નિવૃાિં પિ) ? - આ સવાલનો સ્પષ્ટ જવાબ છે : “હા”. એમ કેમ ? - : (અવશ:) 4 ) (અહંકાર) સંગીવહેતુ: (મતિ) . એમ કરવાનું કારણ એ છે કે એવો અવકાશ જ તેના માટે સજીવન થવાનો હેતુ બની રહે છે. આવું થવા માટે કોઈ ઉદાહરણ છે ? -
હા” : નવું રૂંવ પ્રક્ષી- સ્વીતરો: | - અવું એટલે પાણી; નબ્બીરત૬ એટલે બિજોરાનું વૃક્ષ; પ્રક્ષી એટલે સૂકાઈ ગયેલું; સૂકાઈ ગયેલાં બિજોરાનાં વૃક્ષને પાણી મળી જાય તો, તે ફરીથી અંકુરિત થાય છે, ઊગે છે, નવપલ્લવિત બને છે. (૩૧૧) અનુવાદ :
(એક વાર) નિયંત્રિત કર્યા પછી પણ, શત્રુરૂપ અહંકારને વિષયચિંતન વડે ક્યાંય જરા પણ અવકાશ આપવો નહીં, કારણ કે જેવી રીતે જળ સૂકાઈ ગયેલાં બિજોરાનાં વૃક્ષને (નવપલ્લવિત કરે છે, તેમ) તે (અવકાશ) જ આ (અહંકાર)ને સજીવન કરવાનું કારણ બની રહે છે. (૩૧૧)
પ૬૮ | વિવેકચૂડામણિ
