Vivek Chudamani

SR No.: 006075
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayanand L Dave
Publisher: Pravin Prakashan
Publication Year: 2002
Total Pages: 1182
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 541

जानाम्यहं सर्वमिति प्रतीतिः
कुतोऽहमादेः क्षणिकस्य सिद्ध्येत् ॥२९४॥ શ્લોકનો ગુજરાતી પાઠ :
સર્વાત્મના દેશ્યમિદં મૃર્થવ
નૈવાહમર્થ ક્ષણિકત્વદર્શનાતું જાનામ્યાં સર્વમિતિ પ્રતીતિઃ
કુતોડહમાદે: ક્ષણિકસ્ય સિધ્ધ II ૨૯૪ || શ્લોકનો ગદ્ય અન્વયઃ દંડૂષે () ક્ષણવર્ણનાત્ સર્વાત્મના પૃષા, પર્વ (મતિ) | () તત્ “માં”અર્થ gવ ( ત), (થત:) ક્ષણ મહેં-બા: ‘મર્દ સર્વ નાનામ' તિ પ્રીતિઃ શુi: શિષ્યત ? ર૬૪ | શબ્દાર્થ : મુખ્ય વાક્ય : કૈં () ક્ષાર્વર્સના સર્વાત્મના. મૃષા પર્વ (d) | દૃશ્ય એટલે “માત્ર દેખાતું પરંતુ ખરેખર તો અસ્તિત્વવિનાનું; અને આવું “દેશ્ય” એટલે જગત; સર્વાત્મના એટલે સર્વ પ્રકારે, સંપૂર્ણ રીતે; મૃષા એટલે મિથ્યા, અસત્ય, ખોટું; ક્ષણવંદના - એની ક્ષણિક્તા સ્પષ્ટ જોવામાં આવે છે તેથી; આ દશ્ય” જગત, એની ક્ષણિકતા સંપૂર્ણરીતે, સ્પષ્ટ, જોવામાં આવે છે એ કારણે, સર્વ પ્રકારે મિથ્યા જ છે. અને આથી જ (તમા, તત્ર, ત૬) “ઇ”કઈ ર ાવ (થાન) | તે “અહં'-નો, “અહં'શબ્દનો, ‘અહં' એવા મદનો, “અહંકારનો, તત્ત્વાર્થ બની શકે નહીં; (રાય) ક્ષવિચ માં-બા: ‘માં સર્વ જ્ઞાનામિ તિ પ્રતીતિઃ સુત: સિત ? | - આવા ક્ષણિક અહંકાર વગેરેને “હું બધું જાણું છું', – એવી પ્રતીતિ ક્યાંથી સિદ્ધ થઈ શકે ? (૨૯૪)
અનુવાદ : આ દૃશ્ય જગત, એની ક્ષણિક્તા સ્પષ્ટ જોવામાં આવે છે તેથી. સર્વ પ્રકારે મિથ્યા જ છે. (અને આ જ કારણે) તે “અહં' શબ્દનો તત્ત્વાર્થ બની શકે નહીં : ક્ષણિક અહંકાર વગેરેને “હું બધું જાણું છું', – એવી, પ્રતીતિ, ક્યાંથી સિદ્ધ થાય ? (૨૯૪).
ટિપ્પણ: અહમ એટલે શું? સાચા “અહં'-નું, એટલે કે “અહંકાર'નું સ્વરૂપ, આ શ્લોકમાં, સમજાવવામાં આવ્યું છે. આ જગત ક્ષણિક છે, એની ક્ષણિક્તા સ્પષ્ટ જોવામાં આવે છે (ક્ષણિવર્ણનાત). એ કારણે તે પૂર્ણપણે (સર્વાત્મના). મિથ્યા જ છે (કૃષા પર્વ ગતિ ). આવાં જગત માટે મહેં-શબ્દ કેમ પ્રયોજી શકાય ? જે પોતે જ ક્ષણિક છે, મિથ્યા છે, અનિત્ય છે, અસત્ય છે, તે, આ જગત, મર્દ-શબ્દનો તત્ત્વાર્થ કદી પણ બની શકે નહીં. આવો “અહંકાર' શબ્દ જગત માટે પ્રયોજી શકાય નહીં : જગત અને અહંકાર, બંને પોતે તો ક્ષણિક,
પ૩૬ / વિવેકચૂડામણિ