________________
વિવેકચૂડામણિ અંધકારથી ઊપજેલા તર્ક-વિતકને દૂર કરી ક્રિયા રહિત અને સંશયરહિત થઈ સુખપૂર્વક બ્રહ્મરૂપે રહે છે. समाहिता ये प्रविलाप्य बाह्यं धोत्रादि चेतः स्वमहं चिदात्मनि । त एव मुक्ता भवपाशवन्धैर्नान्ये तु पारोक्ष्यकथाभिधायिनः ॥३५७
જેઓ બહારની ઇન્દ્રિયને, ચિત્તને અને પિતાના અહંકારને ચેતન આત્માની અંદર સમાવી દઈ સમાધિમાં રહે છે, તેઓ જ સંસારરૂપ પાશના બંધનથી છૂટી ગયેલા છે; પણ બીજા ઉપર ઉપરની વાત જ કરનારા સંસારથી છૂટતા નથી. उपाधिमेदात्स्वयमेव भिद्यते चोपाध्यपोहे स्वयमेव केवलः । तस्मादुपाघेविलयाय विद्वान्वसेत्सदाकल्पसमाधिनिष्ठया ॥ ३५८ ॥
અંતઃકરણ વગેરે ઉપાધિના ભેદથી જ આત્મામાં ભેદ જણાય છે; પણ ઉપાધિઓ દૂર થતાં પિતાની મેળે જ આત્મા એકલે થઈ રહે છે; માટે ઉપાધિઓને નાશ કરવા સારુ વિદ્વાને હમેશાં દરેક વિચાર છેડી (નિર્વિકલ્પ) સમાધિમાં જ રહેવું.
सति सक्तो नरो याति सद्भाव होकनिष्ठया । कीटको भ्रमरं ध्यायन्भ्रमरत्वाय कल्पते ॥ ३५९ ॥
એકનિષ્ઠાથી હમેશાં બ્રહ્મનું જ ધ્યાન કરતે માણસ બ્રહ્મસ્વરૂપ થાય છે; જેમ કીડે (પોતાને પકડીને મારી નાખનાર) ભમરીનું ધ્યાન કરતે ભમરી બની જાય છે. क्रियान्तरासक्तिमपास्य कीटको ध्यायन्यथालिं हलिभावमृच्छति। तथैव योगी परमात्मतत्वं ध्यात्वा समायाति तदेकनिष्ठया ॥ ३६०॥
જેમ બીજી ક્રિયાઓ છોડી માત્ર ભમરીનું જ ધ્યાન કરતે કીડે ભમરી થઈ જાય છે, તેમ યેગી પરમાત્મારૂપ તત્ત્વનું ધ્યાન કરી તેમાં જ સ્થિતિ કરવાથી તેમને જ પામે છે.
