________________
વિવેકચૂડામણિ
नानाकारविकार भागिन इमान्पश्यन्नहं घीमुखान् नित्यानन्दचिदात्मना स्फुरति तं विद्धि स्वमेतं हृदि ॥ २१९ જાગૃતિ, સ્વગ્ન અને સુષુપ્તિ–એ ત્રણે અવસ્થામાં જે આ અતિ સ્પષ્ટ પ્રકાશે છે, જે અંતઃકરણમાં ‘હું હું’ એમ એક જ અંતરાત્મારૂપે સદા જણાય છે તથા જે અહંકારથી માંડી માયાના અનેક આકારવાળા વિકારીને સાક્ષીરૂપે જોતા હમેશાં સત્, ચિત્ અને આનંદરૂપી હૃદયમાં અનુભવાય છે, એને જ તું પાતાના આત્મા જાણુ. घटोदके बिम्बितमर्कविम्बमालोक्य मूढो रविमेव मन्यते । तथा चिदाभासमुपाधिसंस्थं भ्रान्त्याहमित्येव जडोऽभिमन्यते ॥ २२० ઘડાના પાણીમાં સૂર્યનું પ્રતિબિંબ જોઈ ને મૂઢ માણુસ એને જ સૂર્ય સમજે છે, તેમ અવિવેકી ( આત્મા-અનાત્માના ભેદ નહિ પારખનાર માણસ) બુદ્ધિરૂપ ઉપાધિમાં રહેલા ચેતન—આત્માના પ્રતિબિંબને જ ભ્રમથી એ જ હું આત્મા છુ'' એમ માની લે છે.
6
૫૯
घटं जलं तद्गतमर्कविम्बं विहाय सर्व विनिरीक्ष्यते ऽर्कः । तटस्थ पतत्रितयावभासकः स्वयंप्रकाशो विदुषा यथा तथा ॥२२१ देहं धियं विप्रतिबिम्बमेतं विसृज्य बुद्धौ निहितं गुहायाम् । द्रष्टारमात्मानमखण्डबोधं सर्वप्रकाश सदसद्विलक्षणम् ॥ २२२ ॥ नित्यं विभुं सर्वगतं सुसूक्ष्ममन्तर्बहिः शून्यममन्यमात्मनः । विज्ञाय सम्यनिजरूपमेतत्पुमान्विपाप्मा विरजो विमृत्युः ॥ २२३॥ પણ વિદ્વાન પુરુષ જેમ ઘડા, તેમાં ભરેલુ' પાણી અને એમાં પડેલું સૂર્યનું પ્રતિબિંખ( એછાયા )–એ ત્રણેયને છેડી તટસ્થ, તેએના પ્રકાશક અને સ્વયં પ્રકાશ પેાતાની મેળે પ્રકાશતા સૂર્યને જુદો જ જુએ છે, તેમ આ દેહ, તેમાં રહેલી બુદ્ધિ અને તેમાં પડતું ચેતન-આત્માનું પ્રતિ
