________________
૧૮
વિવેકચૂડામણિ બંધન છેડવાને સે કરોડ કપેલ સુધી પણ પિતાના સિવાય બીજો કેણ સમર્થ થઈ શકે?
આત્મજ્ઞાનની મહત્તા न योगेन न सांख्येन कर्मणा नो न विधया। ब्रह्मात्मैकत्वबोधेन मोक्षः सिध्यति नान्यथा ॥५८॥
ગથી, સાંખ્યથી, કર્મથી કે વિદ્યાથી મેક્ષ થતું નથી; એ તે માત્ર બ્રહ્મ અને આત્માની એકતાના જ્ઞાનથી જ થઈ શકે છે, બીજી કઈ રીતે નહિ.
वीणाया रूपसौन्दर्य तन्त्रीवादनसौष्ठवम्। प्रजारञ्जनमात्रं तन्न साम्राज्याय कल्पते ॥ ५९॥ वाग्वैखरी शब्दझरी शास्त्रध्याख्यानकौशलम्।। वैदुष्यं विदुषां तद्वद् भुक्तये न तु मुक्तये ॥१०॥
જેમ વીણાનું રૂપ, એની સુંદરતા અને એને બજાવવાની મનહર રીત માણસને માત્ર ખુશ કરે છે, પણ એથી કાંઈ સામ્રાજ્ય મળી શકે નહિ; એમ વિદ્વાની ભાષાની ચતુરાઈ, શબ્દની ઝડી, શાસ્ત્રોનાં વ્યાખ્યાનની કુશળતા અને વિદ્વત્તા–એ બધું માત્ર ભાગ માટે છે, મોક્ષ માટે નથી. - अविज्ञाते परे तत्वे शास्त्राधीतिस्तु निष्फला।
विशातेऽपि परे तत्त्वे शास्त्राधीतिस्तु निष्फला ॥११॥
આત્મતત્વ ન સમજાયું, તે શાસ્ત્રનું ભણતર નિષ્ફળ છે; તેમ જ આત્મતત્તવ સમજાઈ ગયું, તે પણ શાસ્ત્રનું ભણતર નિષ્ફળ છે.
शब्दजालं महारण्यं चित्तभ्रमणकारणम् ।
अतः प्रयत्नाज्ज्ञातव्यं तत्त्वज्ञात्तत्त्वमात्मनः ॥२॥ ૧ બ્રહ્માના આયુષ્ય સુધીનો સમય,