________________
વિવેકચૂડામણિ
अविनाशी वा अरेऽयमात्मेति श्रतिरात्मनः । प्रब्रवीत्यविनाशित्वं विनश्यत्सु विकारिषु ॥ ५६३ ॥ · અરે ! આ આત્મા અવિનાશી છે’૧ આમ કહીને વેદ જણાવે છે કે, વિકારવાળા પદાર્થા નાશ પામે છે તાપણુ આત્મા ( અવિકારી હાવાથી) નાશ પામતા નથી.
पाषाणवृक्षतृणधान्यकटाम्बराद्या
दग्धा भवन्ति हि मृदेव यथा तथैव ।
देहेन्द्रियासुमन आदि समस्तदृश्यं
૧૪૫
ज्ञानाग्निदग्धमुपयाति परात्मभावम् ॥ ५६४ ॥ જેમ પથ્થર, ઝાડ, ઘાસ, અનાજ, સાદડી અને કપડાં વગેરે ખળી જાય, તે તેની માટી (રાખ)જ થાય છે; તેમ દેહ, ઇંદ્રિય, પ્રાણુ અને મન વગેરે દરેક દૃશ્ય પદાર્થા, જ્ઞાનરૂપી અગ્નિથી ખાળીને પરમાત્મારૂપ જ બની જાય છે. विलक्षणं यथा ध्वान्तं लीयते भानुतेजसि । तथैव सकलं दृश्यं ब्रह्मणि प्रविलीयते ॥ ५६५ ॥
જેમ સૂર્યના પ્રકાશ થતાં એનાથી ઊલટા સ્વભાવનુ અંધારું' એમાં જ લય પામે છે ( જાણે એમાં ડૂબી ગયું હાય એમ લાગે છે), તેમ ( જ્ઞાન થયા પછી) આ આખું દૃશ્ય જગત બ્રહ્મમાં જ લય પામે છે–તે સ્વરૂપ જણાઈ અદૃશ્ય થાય છે.
घटे नष्टे यथा व्योम व्योमैव भवति स्फुटम् । तथैवोपाधिविलये ब्रह्मैव ब्रह्मवित्स्वयम् ॥ ५६६ ॥
જેમ ઘડા ફૂટી જતાં એમાં રહેલુ આફાશ મેટા આકાશરૂપ જ થઈ જાય છે, તેમ શરીરરૂપ ઉપાધિના નાશ થતાં બ્રહ્મવેત્તા પુરુષ પોતાની મેળે જ બ્રહ્મરૂપ થઈ જાય છે.
૧ અવિનાશી યા અનેઽયમાત્માનુદ્ધિત્તિષમાં' (વૃ॰ ૪-૧-૧૪)
'
