________________
વિવેકચૂડામણિ
૧૧૩ ફળ છે. એ બંનેનાં ફળ જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીને મળતાં સૌએ જોયાં છે? ઝાંઝવાના પાણીમાં જ્ઞાની ફસાતું નથી અને અજ્ઞાની ફસાય છે એમ ઉપર કહેલું જ્ઞાનનું ફળ જે ન મળ્યું હોય, તે જ્ઞાનીને તેનું બીજું પ્રત્યક્ષ ફળ શું મળવાનું છે? (સંસારનિવૃત્તિ વિના બીજું જ્ઞાનનું ફળ જ નથી.)
अज्ञानहृदयग्रन्थेविनाशो यद्यशेषतः। अनिच्छोविषयः किन्नु प्रवृत्तः कारणं स्वतः ॥ ४२४॥
હદયની અજ્ઞાનરૂપી ગાંઠને જે સંપૂર્ણ નાશ થયે હેય, તે વિષયને નહિ ઈચ્છનાર એ માણસને વિષયે પોતે જ પિતામાં પ્રવૃત્તિ કરાવવાનું કારણ શું થાય? (ન જ થાય.)
वासनानुदयो भोग्ये वैराग्यस्य परोऽवधिः । अहंभावोदयाभावो बोधस्य परमोऽवधिः। । लीनवृत्तेरनुत्पत्तिमर्यादोपरतेस्तु सा ॥ ४२५॥
ભોગવવા જેવી વસ્તુને ભેગવવા માટે વાસના પણ ન થાય, એ વૈરાગ્યની છેલ્લી હદ છે; અહંકારની જરા પણ અસર ન રહે, એ જ્ઞાનની છેલ્લી હદ છે; અને નાશ પામેલી ચિત્તની વૃત્તિઓ ફરી જન્મે નહિ, એ ઉપરતિની છેલ્લી હદ છે.
ધન્ય એ પુરુષને ! ब्रह्माकारतया सदा स्थिततया निर्मुक्तबाह्यार्थधीरन्यावेदितभोग्यभोगकलनो निद्रालुवद्वालवत् । स्वप्नालोकितलोकवजगदिदं पश्यन्वचिल्लब्दधीरास्ते कम्धिदनन्तपुण्यफलभुग्धन्यः स मान्यो भुवि ॥४२६ ॥
હમેશાં બહ્મરૂપે જ રહેવાને લીધે જેની બુદ્ધિએ સંસા૨ના વિષયે છેડ્યા હોય, અને જે ઊંઘતા માણસની જેમ અથવા બાળકની જેમ બીજાએ આપેલી ચીજોને જ ઉપભોગ કરે, અને કેઈ વેળા બુદ્ધિ વિષય તરફ વળે ત્યારે જે આ
