________________
૧૧૨
વિવેકચૂડામણિ જીવન્મુક્ત ગીને સારી રીતે મળેલા આત્મજ્ઞાનનું ફળ આ છે, કે એ નિરંતર પિતાના આત્મામાં જ અંદર અને બહાર સદા આનંદરસને સ્વાદ અનુભવ્યા કરે છે.
वैराग्यस्य फलं बोधो बोधस्योपरतिः फलम् । स्वानन्दानुभवाच्छान्तिरेषेवोपरतेः फलम् ॥ ४२० ॥
વૈરાગ્યનું ફળ જ્ઞાન છે; જ્ઞાનનું ફળ ઉપરતિ (વિષયેથી અટકવું તે) છે, અને ઉપતિનું ફળ એ જ છે કે, આત્માનંદના અનુભવથી શાંતિ થાય. '
यद्युत्तरोत्तराभावः पूर्वपूर्व तु निष्फलम् । निवृत्तिः परमा तृप्तिरानन्दोऽनुपमः स्वतः॥ ४२१ ॥
ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે જે પછી પછીનું ન હોય, તે પૂર્વ પૂર્વનું નિષ્ફળ છે (એટલે કે આત્મશાંતિ વિના ઉપરતિ, ઉપરતિ વિના જ્ઞાન અને જ્ઞાન વિના વૈરાગ્ય નિષ્ફળ છે). વિષાથી પિતે અટકવું એ જ પરમ તૃપ્તિ છે અને એ જ અનુપમ આનંદ છે.
दृष्टदुःखेष्वनुद्वेगो विद्यायाः प्रस्तुतं फलम् । यत्कृतं भ्रान्तिवेलायां नाना कर्म जुगुप्सितम् । पश्चान्नरो विवेकेन तत्कथं कर्तुमर्हति ॥ ४२२॥
(પ્રારબ્ધકર્મથી આવી પડેલાં) દુષ્ટ દુરથી હારી ન જવું, એ જ આત્મજ્ઞાનનું ચાલુ ફળ છે; કારણ કે ભ્રાંતિના સમયે જે અનેક પ્રકારનાં નિંદ્ય કર્મો કર્યા હતાં, તેને જ્ઞાન થયા પછી પણ મનુષ્ય કરે, તે શું યેગ્ય છે? विद्याफलं स्यादसतो निवृत्तिः प्रवृत्तिरशानफलं तदीक्षितम् । तज्ज्ञाशयोर्यन्मृगतृष्णिकादौ नो चेद्विदो दृष्टफलं किमस्मात् ॥४२३
અસત-મિથ્યા પદાર્થોથી અટકવું, એ જ જ્ઞાનનું ફળ છે અને મિથ્યા પદાર્થો માટે પ્રવૃત્તિ કરવી, એ જ અજ્ઞાનનું
