________________
૧૦૪
- વિવેકચૂડામણિ માત્ર આત્મતત્વરૂપે જ જણાય છે.
स्वयं ब्रह्मा स्वयं विष्णुः स्वयमिन्द्रः स्वयं शिवः। स्वयं विश्वमिदं सर्व स्वस्मादन्यन्न किञ्चन ॥ ३८९ ॥
પિતે જ બ્રહ્યા છે, પિતે જ વિષ્ણુ છે, પિતે જ ઇંદ્ર છે, પિતે જ શિવ છે, પિતે જ આખું વિશ્વ છે; પિતાથી જુદું કાંઈ છે જ નહિ. अन्तः स्वयं चापि वहिः स्वयं च स्वयं पुरस्तात्स्वयमेव पश्चात् । स्वयं बवाच्यां स्वयमप्युदीच्या तथोपरिष्टात्स्वयमप्यधस्तात् ॥३९०
પિતે જ અંદર છે, પિતે જ બહાર છે, પિતે જ આગળ છે, પોતે જ પાછળ છે, પિતે જ જમણી તરફ છે, પિતે જ ડાબી તરફ છે, પિતે જ ઊંચે છે અને પિતે જ નીચે છે. तरङ्गफेनभ्रमधुवुदादि सर्व स्वरूपेण जलं. यथा तथा। चिदेव देहाघहमन्तमेतत् सर्व चिदेवैकरसं विशुखम् ॥ ३९१ ॥
જેમ પાણીનાં મોજા, ફીણ, (તેમાં પડતી) ઘૂઘરી, પરપોટા વગેરે બધું સ્વરૂપે તે પાણી જ છે, તેમ દેહથી માંડી અહંકાર સુધીનું આ આખું જગત કેવળ ચેતનરૂપ રસવાળું શુદ્ધ ચેતન જ છે.
सदेवेदं सर्व जगदवगतं वाङ्मनसयोः सतोऽन्यन्नास्त्येव प्रकृतिपरसीन्नि स्थितवतः। पृथक् किं मृत्लायाः कलशघटकुम्भाधवगतं वदत्येष भ्रान्तस्वमहमिति मायामदिरया ॥ ३९२॥
મન અને વાણીથી અનુભવાતું આ આખું જગત સ–સ્વરૂપ જ છે. જે મનુષ્ય માયાથી પર રહેલા આત્માના સ્વરૂપમાં જ સ્થિત થયેલ હોય, તેની દષ્ટિએ સત સિવાય બીજું કંઈ છે જ નહિ. કલશ, ઘડે, કુંભ આદિ નામથી
