Page Text
________________
ફકર
વ્યાખ્યાન સાહિત્ય સંગ્રહ.
પંચમ
તે તેને પણ પિતાની પ્રપંચજાળમાં એકદમ બાંધી લે છે, એટલે જગતના સુઝ માનવેએ તેવા બળ પુરૂથી બરાબર પિતાને બચાવ કરી ચ લવું. પરંતુ દુજે. નોથી બચવામાં પ્રથમ તે આ મનુષ્ય સુજન છે કે ? દુર્જન ? આ બાબત જે જાણવામાં આવે તેજ મનુષ્ય તેમાંથી બચી શકે. માટે તે દુર્જનની પિછાન આપવા સારૂ આ અધિકારનો આરંભ છે.
આ અધિકારમાં ચન્દ્રમાં ને ૨૭ મા લેકમાં દુર્જન તરીકે જણાવવામાં આ વેલ છે અને ર૭ મા લેકમાં સુજન તરીકે જણાવવામાં આવેલ છે તે માટે કહે. વામાં આવે છે કે કવિ પિતે દરેક પદાર્થના ગુણોને ગ્રહણ કરી સુજનમાં ઘટાવે છે. અને તેજ પદાર્થના દેને ગણાવી દુર્જનમાં ઘટાવે છે, એટલે દરેક વસ્તુઓ ગુણ દેષથી યુકત હોવાથી તેમ થઈ શકે છે એટલે એક લક્ષથી એક પદાર્થને દુર્જનમાં ઘટાવ્યા તેથી તે દુર્જન તુલ્ય છે એમ ધારવાનું નથી કારણ કે તેમાં બીજા સટ્ટગુણો છે, તેથી તેને પદાર્થના દોષ તથા ગુણ બતાવી દુર્જનનું તથા સુજનનું સ્પષ્ટ લક્ષણ બતાવ્યું છે. તેમ હમેશાં દષ્ટ એકદેશી હોય છે. એટલે પુરૂષ કે કે? સિંહ જે તેથી કરીને પુરૂષ માં પુછડું વગેરે નથી પણ માત્ર સિંહનો તથા પુરૂષની હિમતનું ઐક્ય બતાવવા સારૂ તેવી ઉપમા આપશામાં આવે છે. આમ સુજન પુરૂષે શંકાને પરિહાર સમજ. બાકી દુર્જનપણને યથાર્થ ટન કરવાનું આ અધિકારમાં વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે તેથી ભુમિકા માં વિશેષ લંબાણ નક્કિ કરતાં આ અધિકારનો જ આરંભ કરીએ છીએ. સુજ્ઞ મનુષ્યોએ ત્યાંજ અક્ષરસઃ નિરીક્ષણ કર દુર્જનથી બચી ચાલવું.
આ અધિકારના પેટામાં ૨૯ અધિકાર છે. તેના નામ “૧ દુર્જન પુરૂષ ડામાં અહંકારી થાય છે. ૨ દુર્જન શિક્ષાને પાત્ર છે. ૩ દુર્જન પુરૂષને સ્નેહ પણ દુઃખદાયક છે. ' હું દુર્જનને પ્રથમ વન્દુ છું. ૫ દુર્જનેએ સેવેલ ઉત્તમ વસ્તુ પણ શેભતી નથી. ૬ દંભદેખષ. ૭ નાના (પ્રકારના) દૂત. ૮ પિશુનતા દેષ, ૯ કૃતધ્ર નિન્દા. ૧૦ મુર્ખ લેકે ગુણ પુરૂષને જાણતા નથી. ૧૧ નીચ પુ. રૂષ ઉત્તમ પુરૂષ સાથે સ્પર્ધા રાખે છે. ૧૨ દુર્જન પોતાના પ્રાણને ત્યજીને પણ બીજાને વિન્ન કરે છે. ૧૩ પરવિદ્મ સંતોષી. ૧૪ તીચ પુરૂષ બીજાને પ્રેરે છે. ૧૫ નીચ પુરૂષને અધિકાર મળતાં તે દુસહ થઈ જાય છે. ૧૬ નીચ પુરૂષ અશુભને જ ગ્રહણ કરે છે. ૧૭ સત્ય વસ્તુ પ્રાપ્ત થતાં અસત્ય વસ્તુ નાશ પામે છે. ૧૮ સત્ય વસ્તુના અભાવમાં અસત્ય વસ્તુની પ્રશંસા થાય છે. ૧૯ આ ઉત્તમ છે પણ આ ઉત્તમ નથી. ૨૦ ખેલ પુરૂષ સપપ જેવા અન્યના દોષને મેટા કરી જાણે છે. ૨૧ નીચ પુરૂષના વિનયને આડંબર. ૨૨ ખેલ પુરૂષની સુન્દરત ને આડંબર. ૨૩ ૬. જૈનના સર્વ અંગે માં ઝેર હોય છે. ૨૪ દુષ્ટને દુરાગ્રડ ૨૫ નીચ પુરૂષ નીચની
| SR No. | 006061 |
| Book Title | Vyakhyan Sahitya Sangraha Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vinayvijay |
| Publisher | Devji Damji Sheth |
| Publication Year | 1915 |
| Total Pages | 628 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |