Vyakhyan Sahitya Sangraha Part 01

SR No.: 006061
Original Sutra Author: N/A
Author: Vinayvijay
Publisher: Devji Damji Sheth
Publication Year: 1915
Total Pages: 628
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 238

૧લર
વ્યાખ્યાન સાહિત્ય સંગ્રહ.
તૃતીય
આવી રીતે બે દરકાર માણસ અવજ્ઞા કરે તેથી ખેદ કરે નહીં કારણ કે તેવી અવજ્ઞાથી ઉલટાં જ્ઞાનીના પાપ નાશ પામે છે અને આત્માને ઉત્કર્ષ થાય છે. વ્યવહારમાં પણ સંઘ સ્વામીવાત્સલ્ય કરનાર પિતાના ઉત્સાહને શ્રેષ્ટ કરવા માટે તે કાર્ય જે પોતાના દુશ્મનને સેપે તે તે વધારે પ્રશંસાપાત્ર થઈ પડે છે, કેમકે દમ તેના ઘરમાં નુકશાન કરવાના હેતુથી ઉદાર થઈ પ્રમાણુ બહાર ખર્ચ કરે છે. કે જે ખર્ચ, કરનારની શોભારૂપ થઈ પડે છે. આ પ્રમાણે સાધુ જીવનમાં પણ તે અવજ્ઞા કરનાર વર્ગ સામે હોવાથી વિશેષ જાગૃતિ રહેવા સાથે આત્મહિત સાધન ઉત્કૃષ્ટ રીતે થઈ શકે છે. અને તેથી જ ખરી મોક્ષ સમૃદ્ધિ સરલ થાય છે. જગતમાં નઠારૂં એ શબ્દ ન હોય તે સારું કેવી રીતે પીછાણી શકાય? તે વિચારવા જેવી વાત છે. અને તેથી નઠારાથી જ સારાની ખરી કિમત અંકાય છે. કેમકે–
* પુપિતા, कमलिनि मलिनीकरोषि चेतः, किमिति बकैरवहेलितानाभिज्ञैः । परिणतमकरन्दमार्मिकास्ते, जगति भवन्तु चिरायुषो मिलिन्दाः ।।
હે! કમાલિની! તારા ગુણને નહીં જાણનારા બગલાએ તારો અવજ્ઞા કરે છે તેથી તુ તારા અંતઃકરણને શામાટે મલિન કરે છે ? અર્થાત શામાટે મનમાં ક્ષોભ પામે છે? કેમકે તારા જામેલા મકરંદ (પુષ્પરસ) ના સ્વાદને મર્મ જાણનારા ભમરાઓ આ જગતમાં દીર્ધાયુષ્ય રહે, અર્થાત્ તારા ગુણને જાણનારા ભમરાઓ કાયમ રહે તે પછી બે કદર બગલાઓના અપમાનની દરકાર રાખવી નકામી છે. ૨
આ બાબતમાં અભવિ માણસની જાતને દોષ દઈએ તે કરતાં તેના સ્વભાવને દેવ વિશેષ છે, કેમકે તેને આત્મા જડ હોવાથી અયોગ્ય માણસ ઊંચી જાતની વસ્તુની કદર કરી શકતું નથી. અને અજ્ઞાની માણસ જ્ઞાનીને ઓળખી શકતા નથી, કહ્યું છે કે
स्रग्धरा. कश्चिद ग्रामीण एक पथि विनिपतितं पाप मुक्ताफलं तद् हस्तेनादाय दृष्ट्वा मम किल यवकाः सन्ति यव्ये प्रभूताः । एकनानेन. किं स्यादिति मनसि विचार्याक्षिपञ्च प्रतस्थे,
नाज्ञा जानन्ति विज्ञान पणमिव हलमृज्जातु मुक्ताफलानाम् ॥३॥ જ અયુગ નયુજતો થ#ા, યુગે જ પુષ્યિતાપ્રા. પહેલા તથા ત્રીજા ચરણમાં ન ગણ, ન ગણુ, ૨ ગણુ અને ય ગણ એમ બાર, બાર અક્ષર અને બીજા તથા ચેથા ચરણમાં ન ગણ, વ ગણુ, ન ગણુ, ૨ ગણુ અને તેરમો અક્ષર ગુરૂ એમ તેર, તેર અક્ષર થી આ પુષ્મિતાઝા છંદ છે.