________________
વ્યાખ્યાન સાહિત્ય સંગ્રહ.
દ્વિતીય
શિષ્ય પર‘પરાને આપવાની હિત ઐષધી તે કેવી રીતે પાય છે, તે આપણે પૂર્વ અધિકારમાં જોઇ ગયા છીએ. માતા જેમ ખાળકના હિત માટે કયું ઔષધ આપી બાળકને નિરાગી અને બળવાન રાખે છે તેમ ગુરૂ-શિષ્ય હિતાર્થે કટુતાથી પણ ઉપદેશ આપી તેને સરલ–ભદ્રિક બનાવે છે. વળી તે સાથે તેનામાં નિસ્તેજ ભાવ ન આવે માટે શાય પણ રડે છે. તેથી આ રીતે શિષ્યને જમાના ઓળખાવી ઉપદેશ કરેલ દષ્ટાંત આ અધિકારમાં આપવામાં આવે છે.
જે શિષ્ય જ્ઞાન સ’પાદન કરવા માટે કૃપાળુ ગુરૂથી થતુ અપમાન સહન કર્યું નથી તે શિષ્ય સર્વ વિશ્વનું અપમાન વારવાર સહન કરે છે પણુ જે શિષ્યે ગુરૂનું અપમાન સહન કરી તેની ઇશ્વરની માફક પૂજા કરી બેધ ગ્રહણુ કરેલ છે તે શિષ્ય શ્રી પણ લેશ માત્ર જગતનુ' અપમાન સહન કરતા નથી એટલે તે એટલે બધા વ્યવહાર તથા પરમા માં વધી જાય છે કે દરેક મનુષ્ય તેનુ' વન તથા અભિપ્રાય લેવા વારવાર સરલ અને ગુણુ ગ્રાહી રહે છે.
શિષ્યાને શિક્ષા.
+હુ' તમાને આથી વહેલા પત્ર લખી શકયે નહિ તેનું કારણ હું ન્યુયા થી એસ્ટન આમતેમ પટન કરતા હતા તે છે. હું હિંદમાં ક્યારે પાછે ફરીશ તે હું પાતે જાણતા નથી જે પ્રભુ મને'પીઠ પાછળ રહી દ્વારે છે, તેનાજ હાથમાં સૌ વાત સૂકવી એ વધારે ઈષ્ટ છે. મારા વગર કાર્ય કરવામાં પ્રવૃત્ત રહેા અને તે એવી રીતે કે જાણે હું કદી પણ અસ્તિત્વ ધરાવતા નહતા કાઇત માટે, યા કોઈ વસ્તુને માટે અટકી રાહુ જોતાં એસી ન રહે। જે તમારાથી બની શકે તે કરી અને કાઈ ઉપર તમારી આશાના મદાર બાંધા નહિ,
ભાષણનુ` કા` મે' અહીં બહુ કર્યું છે, ખર્ચ પણ અહી જબરદસ્ત થયેલ છે, જો કે ઘણા સુંદર અને મોટા કુટુંબવાળાએ મારી સાઁભાળ દરેક સ્થળે લીધી છે. છતાં મારી પાસેથી પસે ચાલ્યે જાય છે.
આ ઉનાળામાં હું અહી'થી વિદાય થઈશ કે નહિ તે હું જાણતા નથી ખનતાં સુધી તા નહિ પણ તે દરમ્યાન તમે આપણી ચેાજનાને વ્યવસ્થિત કરી ગતિમાં મૂકેા તમે સર્વ કરી શકે તેમ છે. તેમાં શ્રદ્ધા રાખે ખરાખર સમજે કે ભગવાન્ આપણી સાથે જ છે. અને તેથી બહાદૂર આત્માભે આગળ વધે?
મારા પેાતાના દેશમાં મારી પુરતી કદર થઇ છે. કદર કે નકદર પણ નિદ્રાવશ ન રહેા, ધીમા ન પડે તમારે એજ યાદ રાખવાનુ છે કે આપણી ચેાજનાને કિંચિત્ અશ માત્ર પણ અમલમાં હજુ સુધી આવ્યે નથી,
* વિવેકાન".