________________
કહેવાય છે. એ નરકના જીવોને અત્યંત દુઃખ આપે છે. આ પરમાધામીના ૧૫ પ્રકાર છે. આ પ્રમાણે ભવનપતિ નિકાયના કુલ ૨૫ પ્રકાર થયા. આ દેવોના પર્યાપ્ત તેમજ અપર્યાપ્ત આ બે-બે ભેદ હોવાથી કુલ ૨૫ x ૨ = ૫૦ ભેદ થયા.
| વ્યંતર: વ્યંતર દેવોમાં ૮ વ્યંતર, ૮ વાણવ્યંતર તેમજ ૧૦ પ્રકારના તિર્યફ જંભક દેવોનો સમાવેશ થાય છે. આ પ્રમાણે વ્યંતર નિકાયના ૨૬ ભેદ થયા. તિર્યફ જૈભકદેવ પરમાત્માના ચ્યવન, જન્મ, દીક્ષા વગેરે કલ્યાણકના સમયમાં ધન, ધાન્ય વગેરેથી ભંડાર ભરી લે છે. એ વૈતાઢ્ય પર્વત ઉપર રહે છે. આ દેવોના પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત આ બે ભેદ હોવાથી કુલ ર૬ x ૨ = પર ભેદ થયા.
જ્યોતિષ: આ દેવ તિષ્ણુલોકમાં રહે છે. અઢીદ્વીપમાં સૂર્ય, ચન્દ્ર, ગ્રહ, નક્ષત્ર, તારા આ પાંચેયના વિમાન મેરુપર્વતની પરિક્રમા કરે છે. માટે આ પાંચેય ચરજ્યોતિષ કહેવાય છે. માટે એમના પાંચ ભેદ થયા. અઢીદ્વીપની બહાર રહેલા સૂર્ય, ચન્દ્ર, ગ્રહ, નક્ષત્ર અને તારા આ પાંચેયના વિમાન એક જ જગ્યાએ સ્થિર છે. માટે અઢી દ્વીપની બહાર રહેલા આ પાંચેય અસર જયોતિષ કહેવાય છે. આથી એમના પણ પાંચ પ્રકાર થયા. આ પ્રમાણે જ્યોતિષ દેવના કુલ ૧૦ ભેદ થયા. અને એમના પણ પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત આ બે ભેદ હોવાથી ૧૦ x ૨ = ૨૦ ભેદ થયા.
- વૈમાનિક: આ ઉર્ધ્વલોક વાસી દેવ છે. એમાં ૧૨ વૈમાનિક, ૫ અનુત્તર, ૯ કૈવેયક, ૯ લોકાંતિક અને ૩ કિલ્બિષિક દેવ આવે છે. એમના કુલ મળીને ૩૮ ભેદ હોય છે. એમના પણ પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત આ બે ભેદ હોવાથી કુલ ૩૮ X ૨ = ૭૬ ભેદ થયા.
આ પ્રમાણે દેવના કુલ ભેદ ભવનપતિ નિકાયનાં - ૫૦ ભેદ વ્યંતર નિકાયના - પર ભેદ
જ્યોતિષ નિકાયના - ૨૦ ભેદ વૈમાનિક નિકાયના - ૭૬ ભેદ
કુલ = ૧૯૮ ભેદ થયા આ પ્રમાણે એકેન્દ્રિયના - ૨૨ ભેદ વિકલેન્દ્રિયના '
૬ ભેદ નરકના
૧૪ ભેદ તિર્યંચના
૨૦ ભેદ મનુષ્યના
૩૦૩ ભેદ દેવના
૧૯૮ ભેદ કુલ = ૫૬૩ ભેદ થયા. એમને નીચેના ચાર્ટ દ્વારા સમજી શકીએ છીએ.
