________________
પણ વેદનાથી છટપટાવવા લાગ્યા. મોટા-મોટા વૈદ્યો દ્વારા ચિકિત્સા થઈ, પણ છ માસ સુધી રાજાને શાંતિ મળી નહી. અંતમાં એક વૃદ્ધ તેમજ અનુભવી વૈદ્ય નિદાન કર્યું કે જો બાવન ચંદનનો લેપ કરવામાં આવે તો રાજાને શાંતિ મળશે. ચંદનના લેપથી દાહ શીતલ થઈ જશે.
આ વાતની પટરાણીને ખબર પડી તો એમણે સ્વયં ચંદન ઘસીને પતિદેવના શરીર ઉપર એનો લેપ કર્યો, જેથી એમને નિદ્રા આવવા લાગી અને તેઓ સુઈ ગયા. અંતઃપુરમાં જ્યારે આ ખબર પહોંચી કે ચંદનના લેપથી મહારાજને થોડોક લાભ થયો છે અને તેઓ સૂઈ ગયા છે, તો પતિદેવની સેવામાં ભાગ લેવાની દૃષ્ટિથી બધી રાણીઓ એક સાથે ચંદન ઘસવા બેસી ગયા. હાથોમાં બંગડીઓના ખનકવાથી એવી જોરથી અવાજ આવવા લાગી કે નમિરાજની નિદ્રા તૂટી ગઈ. પટરાણીએ નિદ્રા તૂટવાનું કારણ જાણી લીધું અને એમને અંતઃપુરમાં જઈને રાણીઓને કહ્યું “બંગડીઓના અવાજથી મહારાજની ઉંઘ ખૂલી ગઈ છે, માટે આપણે પતિસેવામાં વિવેક રાખવો જોઈએ, પરંતુ આમાં હું એ નથી કહેવા માંગતી કે ચંદન ઘસવાનું બંધ કરવામાં આવે. હું માત્ર એ કહેવા માંગું છું કે હાથમાં માત્ર એક-એક બંગડી રાખીને બાકીની બધી બંગડીઓ ઉતારવામાં આવે, જેથી કામ પણ થઈ શકે અને અવાજ પણ નહી આવે.” મહારાણીનું કથન સાંભળીને બધા એમ જ કરવા લાગ્યા. અવાજ બંધ થઈ ગયો.
- મહારાજાએ રાણીને પૂછ્યું કે “શું ચંદન ઘસવાનું બધાએ બંધ કરી દીધું?” આથી પટરાણીએ કહ્યું “નહી પ્રાણનાથ! ચંદન બરાબર ઘસાય છે. ભલા આપની સેવાથી કોઈ વંચિત રહેવા માંગશે? હાં, અવાજ બંધ થવાથી આપના દિલમાં જે સવાલ ઉભો થયો છે, તો એનું કારણ એ છે કે મારી સૂચના મેળવીને બધી રાણીઓએ પોતાના હાથમાં એક-એક બંગડીને રાખીને બાકીની ઉતારી દીધી છે. એકલી બંગડી અવાજ નથી કરી શકતી !” આ સાંભળીને મહારાજાએ કહ્યું – “હાં ઠીક જ કહી રહી છો. એકલી બંગડી અવાજ કેવી રીતે કરશે.?”
- એક બંગડીના નિમિત્તથી એમની આત્મામાં ચિંતનની ધારા વહેવા લાગી. બસ આ બંગડીની જેમ જીવ પણ એકલો આવ્યો છે અને એકલો જ જશે. જો જીવ એકલો રહીને આત્મસાધના કરે. તો એને કોઈ સંઘર્ષ કે અશાંતિની તક પણ નથી મળી શકતી. આવું વિચારીને એમણે મનોમન નિર્ણય લીધો કે જો આજે મારો જવર શાંત થઈ જશે તો કાલે હું સંયમ ગ્રહણ કરીશ. અને સાચે જ પ્રતિજ્ઞાના પ્રભાવથી દાહજવર શાંત થયો. આ પ્રમાણે અનિત્ય ભાવનાથી વૈરાગ્ય પ્રાપ્ત કરીને પ્રત્યેક બુદ્ધ બનેલા રાજા નમિએ પોતાના પુત્રને રાજ્ય સોંપ્યું, અને તેઓ એજ માર્ગના પથિક બન્યા કે જેની ઉપર ચરમ-શરીર ભવ્ય પ્રાણી ચાલ્યા કરે છે. વિશુદ્ધ સંયમનું પાલન કરતાં કરતાં ધીમે-ધીમે અનેક ભવ્યજીવોને પોતાના સદુપદેશો દ્વારા મોક્ષમાર્ગના પથિક બનાવતા નમિરાજર્ષિ સિદ્ધ, બુદ્ધ અને અંતમાં મુક્ત થઈ ગયા.