________________
અઘાત કર્મ છે વેદનીય, આયુષ્ય, નામ અને ગોત્ર આ ચાર કર્મ અઘાતિ છે. જે આત્માના મૂળ ગુણોના ઘાત નથી કરતા, છતાં પણ ચોરની સાથે રહેવાથી જેમ ચોર કહેવાય છે. તેવી જ રીતે ઘાતિ કર્મની ઉપસ્થિતિ હોય, ત્યાં સુધી રાગાદિમાં નિમિત્ત બને છે. . વેદનીય કર્મ - આના બે ભેદ છે.
૧. શાતા વેદનીય કમ આ કર્મના ઉદયથી શરીરને શાતા મળે છે. સુખ મળે છે.
૨. અશાતા વેદનીય કર્મઃ આ કર્મના ઉદયથી શરીરને દુઃખ થાય છે. ભૂખ, તરસ, વ્યાધિ વગેરે આની અંતર્ગત આવે છે. ૬. સાયુષ્ય કર્મ શરીરમાં જીવને જે ગુંદની જેમ ચીટકાવીને રાખે, એને આયુષ્યકર્મ કહેવાય છે. એ કર્મના ૪ ભેદ છે.
૧. ડારકાયુ - આનાથી નરકગતિ મળે છે. ૨. તિર્યંચાયુ- આનાથી તિર્યંચગતિ મળે છે. ૩. મgષ્યાયુ- આનાથી મનુષ્યગતિ મળે છે.
૪. દેવાયુ - આનાથી દેવગતિ મળે છે. •જેટલું આયુષ્ય હોય તેટલા સમય સુધી આ કર્મ જીવને એ ભવમાં જકડીને રાખે છે.
એક આયુષ્યનો જયાં સુધી ઉદય હોય છે, ત્યાં સુધી બીજુ આયુષ્ય ઉદયમાં આવી નથી શકતું. s, ગોમ કર્મ : આ કર્મના બે ભેદ છે.
૧. ઉચ્ચ ગોત્રઃ આ કર્મના ઉદયથી જીવને ઐશ્વર્ય, સન્માન, સત્કાર તથા ઉત્તમ જાતિ - કુલ વગેરે મળે છે.
૨. નીચ ગોત્રઃ આ કર્મના ઉદયથી અધમ, હીન જાતિ કુલ મળે છે. ૮. જામ કર્મ : આના ૧૦૩ ભેદ નીચે પ્રમાણેના છે.
૧. પિંડ પ્રકૃતિના ઉત્તર ભેદ - ૭૫ ૨. પ્રત્યેક પ્રકૃતિ ૩. ત્રણ દશક
- ૧૦ ૪. સ્થાવર દશક
- ૧૦ કુલ - ૧૦૩
