________________
દેવકી-જેણે પોતાના ગજસુકુમાલ જેવા પુત્રની પાસેથી વચન લીધું કે એને (દવકીને) સંસારની
અંતિમ મૉ બનાવજે (એટલે કે આ ભવમાં જ મોક્ષ પ્રાપ્ત કરજે.) - આર્યરક્ષિતની માતાએ બહુ ચાલાકીથી પોતાના દિકરાઓને સાધુ બનાવ્યા. પછી અંતમાં પોતાના
પતિની સાથે પોતે પણ દીક્ષા લીધી. મદાલસા, અનુસૂયા, એવી કેટલીય માતાઓ છે.
(ઓ. સર્વ માતા-પિતાઓ જયણા તેમજ દિવ્યાની જેમ જ જો આપની સર્વ પ્રિય વસ્તુ આ જગતમાં તમારી સંતાન છે, તો એની આત્મામાં રહેલા સુસંસ્કારોના તમે હત્યારા ન બનતા. ગર્ભથી લઈને જયાં સુધી એનામાં સાચી સમજ ન આવે, પોતાના પગ ઉપર ઉભા ન થાય ત્યાં સુધી તમે પૂરી સાવધાની રાખજો . જ્યાં સુધી એ નાદાન છે, એનામાં ડહાપણની દાઢ નથી આવી, ત્યાં સુધી એમને તમે તમારા આધીનતામાં રાખજો . તે તમારા આશ્રિત છે. એમણે પોતાનું મસ્તક તમારા અધિકારની સીમામાં સુરક્ષિત રાખવા માટે તમને સોંપ્યું છે. શું આપ એમના જીવન નિર્માણના સંબંધનમાં ઉપેક્ષા કરશો? શું તમે અમર્યાદિત જીવનમાં એમને ક્યાંક પટકી દેશો? શું તમે એમને અતિ લાડપ્યાર કરીને એમના જીવનને ઉન્નત થવાથી રોકશો? તમારા ખોળામાં રહેલા એમના મસ્તક ઉપર શું તમે કોર્નેટની ઘાતક છૂરીથી વાર કરશો?
જો તમારો જવાબ હા મા છે તો સાંભળી લો કે આપ સંસ્કારોના હત્યારા કહેવાશો. તમારી તુલનામાં એ પશુની હત્યા કરવાવાળા કસાઈની કોઈ ગણતરી નથી, કેમકે પશુ હત્યા કરવાવાળા વ્યક્તિથી પણ મહાપુણ્યથી સાધના કરવા માટે તમારા ઘરમાં જન્મ લેવાવાળાં સંતાનોના સુસંસ્કારની હત્યા અતિ ભીષણ અને ભયાનક ગણવામાં આવશે.
શિક્ષા આદમીને ડૉક્ટર, વકીલ કે મિનિસ્ટર વગેરે બનાવી શકે છે. જયારે સંસ્કાર વ્યક્તિને ઇન્સાન બનાવે છે. તમારી સંતાન સ્વામી વિવેકાનંદ, શિવાજી, ભગતસિંહ, ધર્માત્મા કુમારપાળ, વસ્તુપાળ, મયણા, સુલસા, મીરાબાઈ કે અનુપમા બને, હેમચંદ્રાચાર્ય કે હીરસૂરિજી બને, એવી તમારી કોઈ મહત્ત્વકાંક્ષા છે તો આજે જ તમારા બાળકોમાં સંસ્કારોનું બીજારોપણ કરવાનું શરૂ કરી દો.
સમય પૂર્ણ થતાં જ જયણા એ દિવ્યાને પાછી સાસરે બોલાવી લીધી. દિવ્યા પણ જયણાની સલાહ લઈને પોતાની દિકરીને સારી રીતે પાલન-પોષણ કર્યું.
(આ બાજુ પોતાની સાસુ અને નણંદની સાથે દિકરી અને બહેન જેવો સંબંધ સ્થાપિત કરવામાં કામયાબ બનેલી મોક્ષાના સાસરાનું વાતાવરણ વિધિના લગ્નના પ્રસંગથી ઝગમગી ઉઠે છે.