________________
૪. અનુપ્રેક્ષા - નિઃશંક વિષયનું ચિંતન દ્વારા અનુભવ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું. એનાથી સાત કર્મ શિથિલ (ઢીલા) બને છે.
૫. ધર્મકથા – સિદ્ધ થયેલા જ્ઞાનને અન્ય લોકોને શિખવાડીને સ્વ-પર આત્માનું કલ્યાણ કરવું. એનાથી શાસનની પ્રભાવના થાય છે.
જ્ઞાન ક્યારે ભણવું ?
પ્રાતઃ ૪ વાગ્યે વાતાવરણ શાંત હોય છે અને રાત્રિ વિશ્રામથી મસ્તિષ્ક પણ સ્ફૂર્તિવાળો બની જાય છે. એ માટે એ સમય (બ્રહ્મ મુહૂર્ત)માં ભણવાથી જલ્દી યાદ થાય છે. અને સવારે ભણવાથી એ ભૂલતા પણ નથી.
જ્ઞાન ક્યારે નહીં વાંચવું ?
આવશ્યક સૂત્ર જે ગણધર ભગવંતો દ્વારા રચિત સૂત્ર છે એને કાલવેલામાં નહિ ભણવું જોઈએ. કાલવેલા ક્યારે-ક્યારે આવે છે ?
કાલવેલા દિવસમાં ચાર વાર આવે છે. સવારે સૂર્યોદયથી ૪૮ મિનિટ પહેલા, બપોરે જ્યારે પુરિમુદ્ધ આવે છે એનાં ૨૪ મિનિટ પહેલા અને ૨૪ મિનિટ પછી (એટલે લગભગ ૧૨ થી ૧ વાગ્યા સુધી), સાંજે સૂર્યાસ્તથી ૪૮ મિનિટ તથા મધ્ય રાત્રિમાં ૧૨ થી ૧ વાગ્યા સુધી કાલવેલા હોય છે. વિશેષ : નિમ્ન દિવસોમાં જ્ઞાનની અસજ્ઝાય હોય છે.
ચૌદસના પક્ષ્મી પ્રતિક્રમણ કર્યા પછીથી લઈને બીજા દિવસે સૂર્યોદય સુધી.
ચૌમાસી પ્રતિક્રમણ કર્યા પછી અઢી દિવસ સુધી એટલે ચૌમાસી ચૌદસના સાંજથી લઈને વદ બીજના સૂર્યોદય સુધી.
આસોજ અને ચૈત્ર માસની ઓલીમા સુદ પાંચમના બપોરે ૧૨ વાગ્યાથી વદ બીજ ના સૂર્યોદય સુધી એટલે કે ૧૨ દિવસ સુધી. આ દિવસો અસ્વાધ્યાયના દિવસો કહેવાય છે.
આ દિવસોમાં સ્તવન, સ્તુતિ, સજ્ઝાય વગેરે યાદ કરી શકાય.
જ્ઞાન વાંચતી વખતે કેવી રીતે બેસવું ?
ઉભડક આસન એટલે કે બે ઘુંટણોની વચ્ચમાં બે હાથ રાખીને બેસવું જોઈએ આને વિનય મુદ્રા અથવા યથાજાત મુદ્રા પણ કહેવાય છે. આ મુદ્રામાં અથવા પલાઠી વાળીને ડાબા પગના અંગૂઠાને જમણા હાથથી પકડવો અને જમણા પગના અંગૂઠાને ડાબા હાથથી પકડીને સીધા બેસીને ગુણગુણાવતા વાંચવું જોઈએ. આનાથી ઊંઘ નથી આવતી અને મન પણ સ્થિર રહે છે. સાથે જ્ઞાન ને ઉચ્ચ સ્થાન પર રાખીને વાંચવું જોઈએ, જેનાથી જ્ઞાનની આશાતના ન થાય. પૂર્વ, ઈશાન અને ઉત્તર દિશાઓ