________________
૪. સહાસોમ
એક નગરમાં સદાચંદ નામના શેઠ રહેતા હતા. ત્યાંના બહુ મોટા વ્યાપારીઓમાં એમની ગણતરી હતી. દેશ-પરદેશમાં એમનો ધંધો ચાલતો હતો. એક વાર સમુદ્રમાં તોફાન આવવાને કારણે પરદેશથી આવતું શેઠનું જહાજ એમાં ફસાઈ ગયું. પરંતુ હજુ સુધી ડુબ્યુ કે નહી એના સમાચાર લોકોને મળ્યા નહોતા. તો પણ લોકોએ માની લીધું કે જહાજ ડુબી ગયું છે. આ માટે તેઓએ અફવાહ ફેલાવી કે સદાચંદ શેઠની પેઢી ઉઠવાની લાગે છે આ સાંભળીને બધા લોકો પોતાની જમા કરાયેલી ૨કમ શેઠની પાસે લેવા આવ્યા. શેઠે લેણદારોને શક્ય હતું તેટલું આપી દીધું.
એક દિવસ એક મોટો વેપારી તેના ૧ લાખ રૂપિયા લેવા માટે શેઠને ઘરે આવ્યો. પરિસ્થિતિ વશાત્ શેઠે કહ્યું ‘‘ભાઈ થોડા દિવસ રોકાઈ જા. હજુ સુધી જહાજના સમાચાર આવ્યા નથી.’ પરંતુ લેણદાર તો માનવા માટે તૈયાર જ ન થયો. સદાચંદ શેઠ બહુ જ પરેશાનીમાં આવી ગયા કે ‘‘હવે હું શું કરું ?’’ એમણે પરમાત્માનું સ્મરણ કરી નવકારમંત્રનું ધ્યાન શરૂ કર્યું. ત્યારે જ તેમને સોમચંદ શેઠની યાદ આવી અને એમણે અમદાવાદ નિવાસી સોમચંદ શેઠને રોતા-રોતા એક કાગળ લખ્યો જેમાં એમણે કાગળ લઈને આવનારને ૧ લાખ રૂપિયા આપવાનું કહ્યું. કાગળ લખતા સમયે આંસુના બે ટીપાં કાગળ ઉપર પડ્યા. લેણદાર એ કાગળ લઈને સોમચંદ શેઠને ત્યાં પહોંચ્યા અને એમને કાગળ આપ્યો. સોમચંદ શેઠે સદાચંદ શેઠની માત્ર ખ્યાતી જ સાંભળી હતી. ન તો એમની વચ્ચે કોઈ વ્યાપારિક સંબંધ હતો અને ના તો કોઈ ઓળખાણ. સોમચંદ શેઠે એ કાગળને આગળ-પાછળ ફે૨વીને વાંચ્યો. સદાચંદ શેઠનું ખાતું તો તેમની ચોપડીમાં ક્યાંય નજર ના આવ્યું. વિચાર કરતાકરતા એ સદાચંદ શેઠના કાગળને જોઈ રહ્યા હતા ને અચાનક આંસુના ટપકાથી પલળેલા કાગળ ઉપર એમની નજર પડી. એટલે એમને વિચારી લીધું કે જરૂર સદાચંદ શેઠે પરિસ્થિતિ વશાત્ આ કાગળ લખ્યો છે. અને એમણે એ વેપારીને એક લાખ રૂપિયા આપી દીધા. એમની કોઈ હુંડી પોતાના ખાતામાં લખી નહી. કેવી જ્વલંત સાધર્મિક ભક્તિ !
આ બાજુ થોડા દિવસોમાં સદાચંદ શેઠના બધા જહાજ પાછા આવી ગયા. વેપાર વ્યવસ્થિત થઈ ગયો. થોડા પૈસા કમાયા પછી સદાચંદ શેઠ એમનું દેવું ઉતારવાના ઉદ્દેશ્યથી એક લાખ રૂપિયા લઈને અમદાવાદ પહોંચ્યા. સોમચંદ શેઠને મળ્યા પછી એ બોલ્યા – ‘‘શેઠજી આ તમારા એક લાખ રૂપિયા.’’ સોમચંદ શેઠે કહ્યું, ‘‘તમે કોણ છો ?’’ ત્યારે એ બોલ્યા ‘‘હું સદાચંદ શેઠ છું. કેટલાક મહિના પહેલા મારા કાગળ લખવાથી તમે એક લાખ રૂપિયાની હુંડી સ્વીકારી હતી. તમે એ વખતે
89