________________
વૃદ્ધસેવાના લાભ વિષે ચારુદત્તનો પ્રબંધ
૪૪૯ ગૌરવથી ઘણે કાળ પિતાના ઘેર રાખ્યો (૮૦૭૩) પછી તેના વહાણથી ધન કમાવા માટે અન્ય બંદરે જઈને ચાદરે આઠ ક્રોડ ધન મેળવ્યું. (૮૦૭૪) (ત્યાંથી) પાછા ફરતાં તેનું વહાણ સમુદ્રમાં ભાંગ્યું અને ચારુદત્તે મહા મુશીબતે એક પાટિયાને કકડો મેળો (૮૦૭૫) પછી તેના દ્વારા તે (સમુદ્રથી) પાર ઉતર્યો અને મુશીબતે રાજપુરનગરે પહેઓ ત્યાં તેણે સૂર્ય જેવા તેજસ્વી એક ત્રિદંડી સાધુને જે. (૮૦૭૬) તે સાધુએ તેને પૂછયું કે- તું કયાંથી આવ્યો? ચારૂદ તેને સઘળીય પિતાની વાત કહી. ત્રિદંડીએ કહ્યું કે-હે વત્સ ! આવ! પર્વતે જઈએ અને ત્યાંથી ઘણું કાળ પૂર્વે જેએલા ખાત્રીવાળા કોટિવેધ નામના રસને લાવીને તને ધનાઢય કરું. (૮૦૭૭-૭૮) ચારુદ તે સ્વીકાર્યું. (પછી) તે બંને પર્વતની ગાઢ ઝાડીમાં ગયા અને ત્યાં યમના મુખ જેવી ભયંકર રસની કૂઈને જોઈ. (૮૦૭૯) ત્રિદંડીએ ચારુદત્તને કહ્યું કે-ભદ્ર! તુંબડું લઈને તું એમાં પિસ! અને દોરડાનો આધાર લઈને શીધ્ર પુનઃ પાછો પણ નીકળજે, પછી દેરડાના આધારે ચારુદત્ત તે અતિ ઊંડી કુઈમાં પેઠેલે જ્યારે તેની મેખલામાં (મધ્યભાગમાં) ભો રહીને રસ લેવા લાગ્યો, ત્યારે કેઈએ તેને રે કે-હે ભદ્ર! રસને લઈશ નહિ! લઈશ નહિ! ત્યારે ચારુદ કહ્યું કે-તું કેણ છે? મને (કેમ) રોકે છે? (૮૦૮૦ થી ૮૨) તેણે કહ્યું કે-સમુદ્રમાં ભાગેલા વહાણવાળો, ધનને લેભી હું વણિક છું. મને રસ માટે ત્રિદંડીએ દોરડાથી અહીં ઊતાર્યો છે. (૮૦૮૩) મેં રસથી ભરેલું તુંબડું તેને આપ્યું, ત્યારે તે પાપીએ આ રીતે સ્વકાર્યસિદ્ધિ માટે આ (રવિવર=) રસની કૂઈની પૂજા માટે બકરાની જેમ મને (કુઈમાં) નાખ્યો છે. (૮૦૮૪) રસમાં ખવાઈ ગયેલા અડધા શરીરવાળો હવે હું કંઠે પ્રાણ પહોંચેલે (મરી રહ્યો) છું. જે તેને તું રસ આપીશ. તે તું પણ આ રીતે વિનાશ પામીશ. (૮૦૮૫) તું તુંબડુ મને આપ, કે જેથી તે ભરીને હું તને આપું ! તેણે એમ કહ્યું, ત્યારે ચારુદત્તે તેને તુંબડુ આપ્યું. (૮૦૮૬) પછી રસ ભરીને તે તુંબડુ તેણે ચારુદત્તને આપ્યું, ત્યારે ચારુદત્તે તેમાંથી નીકળવા માટે હાથ વડે દેરડાને હલાવ્યું. (૮૦૮૭) ત્યારે રસની ઈચ્છાવાળો ત્રિદંડી તેને ખેંચવા લાગ્યો, પણ
જ્યારે ચારુદત્તને કઈરીતે બહાર ન કાઢયે, ત્યારે ચારુદ રસને તૂર્ત કૂવામાં જ નાખ્યો. આથી રોષે ભરાએલા ત્રિદંડીએ તેને દેરડા સહિત છોડી દીધે. (૮૦૮૮-૮૯) પછી મેખલામાં વચ્ચે અટકેલે તે હવે જીવિત (શકય) નથી—એમ વિચારતો સાગાર અનશન કરીને શ્રી પંચપરમેષ્ઠિનું સ્મરણ કરવા લાગે. (૮૦૯૦) પછી તેને વણિકે કહ્યું કે-ગઈ કાલે રસ પીને ગએલી ગધા () જો પુનઃ અહીં આવે, તે તારો વિસ્તાર થાય ! (૮૦૯૧) એમ સાંભળીને કંઈક જીવવાની આશાવાળો તે જ્યારે ત્યાં પંચનમસ્કાર ગણવામાં તત્પર રહે છે, ત્યારે અન્ય દિવસે ગોધા ત્યાં આવી અને તે રસને પીને નીકળતી હતી ત્યારે ચારુદત્તે જીવવા માટે તેને પૂછથી દઢ પકડી. (૮૦૨-) પછી તે ગેધાએ તેને બહાર કાઢો, તેથી અત્યંત પ્રસન્ન થએલો તે પુનઃ ચાલવા લાગ્યો અને મુશીબતે તેણે અટવીને ઉલંઘી. (૮૯૪) (પછી) એક તુચ્છ ગામમાં તેને રુદ્ર નામને મામાને
પ૭