________________
આહાર ઘટાડવારૂપ હાનિદ્વાર–હિતશિક્ષા
૩૦૫ છત્યું (આહારક્ષેપરૂપ) હાનિકાર-ગુરુએ ભોજન માટે અનુમતિ આપે, અત્યંત પ્રબળ–સત્ત્વવાળો (ક્ષપક તેની) આગળ મૂકેલાં અશનાદિ દ્રવ્યોને જોઈને, સ્પર્શ કરીને, સૂધીને અથવા તેને ગ્રહણ કરીને, (ભોગવવાના) કુતૂહલથી (ઈચ્છાથી) મુક્ત થએલે આ પ્રમાણે સમ્યગ વિચારે. (૫૪ર૦-૨૧) અનાદિ આ સંસારરૂપી અટવીમાં અનંતીવાર ભમતા એવા મેં વાંછિત શું નથી ભગવ્યું? શું નથી સ્પષ્ણુ ? શું નથી સૂકું ? અથવા મને શું શું નથી મળ્યું? તે પણ આ પાપી જીવને લેશમાત્ર પણ જે તૃપ્તિ ન થઈ, તે તૃપ્તિ શું હવે થશે ? માટે સંસારના કાંઠે પહોંચેલા મારે આ દ્રવ્યોથી શું (પ્રજન) –એમ ચિંતવેતો કોઈ સંવેગમાં તત્પર બને. (૫૪૨૨ થી ૨૪) કેઈ (લેશ) આસ્વાદન કરીને (ચાખીને) (હવે ) કાંઠે પહોંચેલા મારે આ દ્રવ્યથી શું ?એમ વૈરાગ્યને અનુસરતો સંવેગમાં દઢ બને: (૫૪૨૫) કોઈ ડું ખાઈને (ખેદ કરતા) હા હા ! મારે હવે આ દ્રવ્યોથી શું?–એમ વૈરાગ્યને અનુસરતા સંવેગમાં પરાયણ બને, (૫૪ર૬) કઈ સંપૂર્ણ ખાઈને (પશ્ચાત્તાપ કરતો) ધિક્ ધિક્ ! મારે હવે આ દ્રવ્યથી શું?–એમ વૈરાગ્યને અનુસરતો સંવેગમાં દઢ બને, (૫૪ર૭) અને કોઈ તેને (આયઇનતા= ) ખાઈને જે મનપસંદ રસમાં રસિક બનેલા ચિત્તપરિણામવાળો તેમાં (ભોજનમાં) જ સર્વથી અથવા દેશથી આસક્તિ કરે, (૫૪૨૮) (તો) તે ક્ષેપકને પુનઃ પણ સમજાવવા માટે ગુરુ, રસાસક્તિને દૂર કરનારાં આફ્લાદક વચનોથી ધર્મોપદેશ કરે. (૫૪ર૯) કેવળ ધર્મોપદેશને જ ન કરે, કિન્તુ તેને ભય પમાડવા માટે સૂક્ષ્મ પણ ગૃદ્ધિરૂપી શલ્યનાં (ભાવિ) કષ્ટોને આ પ્રમાણે જણાવે. (૫૪૩૦) ભૂખ્યા (આ) જીવે ખાધેલ આહાર, હિમવંતપર્વત, મલય પર્વત, મેરુપર્વત અને (સઘળા ) દ્વીપ, સમુદ્રો તથા પૃથ્વી જેવડા ઢગથી પણ અધિકતર થાય. (૫૪૩૧) આ સંસારચક્રમાં (ભમતા) તે સઘળાંય પુગલેને ઘણીવાર ભગવ્યાં અને (શરીરરૂપે) પરિણમાવ્યાં, તો પણ તું તૃપ્ત ન થયે. (૫૪૩૨) પાપી આહારના કારણે તૂત સર્વ નરકમાં જઈને (ત્યાંથી ) અતિ ઘણી વાર સર્વ ૭ જાતિઓમાં (પણ) ઉત્પન્ન થયો. (૫૪૩૩) આહારના નિમિત્ત (તંદલિયા) પાછો (અણુત્તર =) છેલ્લી (સાતમી) નરકમાં જાય છે, તેથી (હે ક્ષપક !) તું આહારની સર્વ ક્રિયાને મનથી પણ ઈચ્છીશ નહિ. (૫૪૩૪) તૃણ અને કાષોથી જેમ અગ્નિ, કે હજારો નદીએથી લવણસમુદ્ર (ધરાય નહિ), તેમ ભજનક્રિયાથી આ જીવને તૃપ્ત કરે શકય નથી. (૫૪૩૫) ગરમીને તાપથી પીડાએલા (વે) નિચે આ સંસારમાં જેટલું જળ પીધું છે, તેટલું (જળ) સઘળા કૂવાઓમાં, તળાવમાં, નદીઓમાં અને સમુદ્રોમાં પણ ન હોય. (૫૪૩૬) આ અનંત સંસારમાં અને અન્ય માતાનું જે સ્તનનું દૂધ પીધું. તે (પણ) સમુદ્રના પાણીથી અધિકતર થાય, (૫૪૩૭) અને સ્વાદિષ્ટ વૃતસમુદ્ર, ક્ષીરસમુદ્ર અને ઈક્ષુરસસમુદ્ર (વગેરે) મોટા સમુદ્રમાં (પણ) ઘણી વાર ઉત્પન્ન થયે, છતાં તે શીતળ જળથી તારી તૃષા મટી નહિ, એમ જે અનંતા પણ ભૂતકાળમાં તું