________________
દુનિયાના કહેવાતા નૃત્યકારો તે રંગભૂમિ ઉપર ચાહે રંકને પાર્ટ ભજવે કે ચાહે રાજન ! પણ નથી તે એ પિતાને રંક માનીને દુઃખ દીનતા અનુભવતે, કે રાજા માનીને નથી સુખ-હર્ષની ઊર્મિઓ અનુભવતે !!
વેશથી ભલે હું ર૪ કે રાવ કહેવાતે છે, પણ મારું વ્યક્તિત્વ તે એ બનેથી તદ્દન ભિન્ન છે. આ ખ્યાલ નૃત્યકારના દિલ-દિમાગમાં તદ્દન સ્પષ્ટ હોય છે.
સંસારી જીવાત્માની દશા તે એથી વિપરીત છે. મેહવશ એ જે કઈ પાર્ટવેશ ભજવે છે, એને જ પિતાનું સ્વરૂપ માની લે છે અને તે તે સ્વરૂપ-અવસ્થાને અનુસારે તે સુખ-હર્ષ કે દુખ-દીનતાની ઘેરી લાગણીઓના પ્રવાહમાં તણાતે જાય છે.
જેના ઉપર મોહની ઘેરી અસર છે, એ જીવની વિવેકદષ્ટિ ન ઉઘડવાના કારણે તેને પિતાનું અસલી સ્વરૂપ શું છે? એ જણાતું નથી, માત્ર સંસારમાં જ સુખ છે, સાર છે, એવી મિથ્યા ભ્રમણમાં જ તે રમે છે.
ઘણી ઘણી પીડાઓ અને આપત્તિએ જીવનમાં અને જગતમાં પ્રત્યક્ષ જોવા, જાણવા અને અનુભવવા છતાં મોહવશ નથી તે તેને સંસારની અસારતા સમજાતી, કે નથી તે –ારૂપની એને સાચી પિછાણ થતી!
સંસાર અને સંવેગની વિશેષતા સંસારરંગશાળા એ રંગશાળા નહિ પણ રંકશાળા છે! જેમાં અનંતજ્ઞાનાદિ ગુણસંપત્તિ અને અવ્યાબાધ સુખસંપત્તિના સ્વામી એવા આત્મરાજાને, મેહભાન ભૂલાવીને એક દીન-હીન-રંક જેવી દુર્દશા કરીને, ચતુગંતિમય સંસારમાં ઠેર ઠેર પીડા અને પરાભવ પમાડતે ભિખાસની દશામાં નચાવ રહ્યો છે.
જોઈ જોવાય નહિ અને સહી સહેવાય નહિ, એવી સંસારી જીની આ કરુણ દશા જોઈને ધર્મરાજાના પ્રતિનિધિ શ્રી તીર્થંકર પરમાત્મા ને મેહના બંધનથી સદાય છોડાવે; એટલું જ નહિ જીવમાંથી શિવ, નરમાંથી નારાયણે, કે આત્મામાંથી
પરમાત્મા બનાવે; એવા એક તીર્થની રથાપના કરે છે, કે જેને “જિનશાસન”ના * નામે કે “સંગરંગશાળા” ના નામે પણ ઓળખી શકાય છે.
શ્રી તીર્થંકર પરમાત્માના કથન અનુસાર સંસારનું સ્વરૂપ યથાર્થ સમજીને સંસારરંગશાળાના સભ્યપદેથી મુક્ત થઈને જીવ જે સંવેગરગશાળાનું સભ્યપદ સ્વીકારે, તે તે રંક મટીને રાજા કે આત્મામાંથી પરમાત્મા બની જાય છે! આ છે સંવેગરંગશાળાને અજબ-ગજબને મહિમા !?
સંગરંગશાળાના સભ્ય બનવા માટે સૌ પ્રથમ સંસારનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ જાણવું જરૂરી છે. મેડને વશ પડેલા જીવને ભૌતિક પદાર્થોની ક્ષણિક મધુરતા